ABŞ-da Nyu-York birjası tənəzzüllə bağlı narahatlıqlar səbəbindən günü kəskin enişlə açıb. Dow Jones və Nasdaq indeksləri 1000 bəndi keçib. S&P 500 İndeksindəki dalğalanmaları göstərən və "qorxu indeksi" olaraq da tanınan VIX İndeksi 65,70 ilə 4 illik zirvəsinə çatdı. Nvidia, Apple, Microsoft, Meta, Alphabet və Amazon səhmləri əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. ABŞ fond bazarlarının açılması ilə itkilərin 2 trilyon dollar olacağı təxmin edilir.
Turkustan.az xəbər verir ki, ABŞ-da tənəzzül narahatlıqlarının sürətlə güclənməsi və Asiya bazarlarında baş verən proseslərin ardınca qlobal bazarlarda satış təzyiqi dərinləşsə də, Nyu-York birjası həftənin ilk ticarət gününə kəskin enişlə başlayıb.
Açılışda Dow Jones indeksi 1000 bənddən çox itirərək 2,68 faiz azalaraq 38 670,55 bənd olub. S&P 500 indeksi 4,07 faiz azalaraq 5 128,93 bənd, Nasdaq indeksi isə 6,25 faiz itki ilə 1000 bənddən çox azalaraq 15 728,46 bənd olub. ABŞ-da ötən həftə açıqlanan məlumatlardan sonra, iqtisadi aktivliyin gözləniləndən daha kəskin şəkildə yavaşlaya biləcəyi narahatlığı ilə birjalarda mənfi tendensiya müşahidə olunur.
ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED) son iclasında siyasət faizini sabit saxlasa da, sentyabr toplantısı üçün faiz endirimi siqnalını versə də, keçən həftə açıqlanan məlumatlar tənəzzüllə bağlı narahatlıqları qidalandırmaqda davam etdi və risk qavrayışının əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb oldu. ABŞ fond bazarlarının açılması ilə itkilərin 2 trilyon dollar olacağı təxmin edilir.
Digər tərəfdən, ölkədə keçən həftə açıqlanan məlumatlara görə, kənd təsərrüfatı xarici məşğulluq iyul ayında gözləntilərin altında 114 min adam artdı. Eyni dövrdə işsizlik nisbəti 4,1 faizdən 4,3 faizə yüksəlib. Ardıcıl 4 aydır artan işsizlik səviyyəsi bu dövrdə 2021-ci ilin oktyabrından bəri ən yüksək səviyyəyə çatıb. Təchizat İdarəetmə İnstitutunun (ISM) istehsal sənayesi Satınalma Menecerləri İndeksi (PMI) bazar gözləntilərindən aşağı düşərək, iyul ayında 46,8 ilə 8 ayın ən aşağı səviyyəsinə düşüb. Sözügedən məlumatların ardından FED-in sentyabr ayında siyasət faizini 50 baza bəndi azaltma ehtimalı pul bazarlarında qiymətləşmədə yüzdə 90-ın üzərinə yüksəlib.
Analitiklər FED-in faiz endiriminə gec başlayacağı ilə bağlı narahatlıqların olduğunu bildiriblər. Qlobal bazarlardakı kəskin enişlər FED-in təcili faiz endirimi ehtimalını gündəmə gətirsə də, analitiklər belə bir vəziyyətin bazarlarda panikanı daha da artıra biləcəyinə diqqət çəkiblər. Fed rəsmilərinin açıqlamaları investorlar tərəfindən yaxından izlənərkən, Çikaqo Fed-in prezidenti Austan Goolsbee bu gün verdiyi müsahibədə Fed-in iqtisadiyyatdakı zəiflik əlamətlərinə reaksiya verəcəyini bildirib.
İqtisadiyyat zəifləyirsə, məhdudlaşdırıcı siyasət mövqeyini saxlamağın mənası olmadığını ifadə edən Goolsbee, FED-in fövqəladə toplantı keçirib, kəsib keçirməyəcəyi ilə bağlı şərh verməkdən çəkindi. "Məşğulluq rəqəmləri gözlənildiyindən daha zəif gəldi, lakin bu, hələ ki, tənəzzülə bənzəmir" dedi Goolsbee.
Tənəzzül narahatlıqları səbəbiylə təhlükəsiz sığınacaq aktivlərinə tələb güclənsə də, ABŞ-da 10 illik xəzinədarlıq istiqrazının gəlirliliyi 3,667 faizlə 2023-cü ilin iyun ayından bəri ən aşağı səviyyəyə çatıb. ABŞ-da 2 illik xəzinə istiqrazlarının gəlirliliyi 3660 faizə düşüb və 2022-ci ilin iyulundan bu yana ilk dəfə 10 illik istiqraz faizinin altına düşüb. Dollar indeksi 0,88 faiz azalaraq 102,08 olduğu halda, avro/dollar pariteti 0,80 faiz artaraq 1,099-a yüksəlib. Dollar/yen pariteti 2,63 faiz azalaraq 142,68 olub. ABŞ-da S&P 500 İndeksindəki dalğalanmanı göstərən və "qorxu indeksi" olaraq da bilinən VIX İndeksi 65,70 ilə 4 illik zirvəsinə çatıb.
Həftənin ilk ticarət günündə texnologiya səhmlərindəki eniş gözə çarparkən, bazarlarda süni intellekt rallisində diqqət çəkən şirkətlərdən biri olan Nvidia-nın səhmləri yüzdə 10-dan çox ucuzlaşıb. Amerikalı milyarder və investor Uorren Baffetin baş direktoru olduğu Berkshire Hathaway-in şirkətdəki payını iki dəfə azaltmasından sonra ABŞ-ın texnologiya nəhənglərindən biri olan Apple-ın səhmləri 5 faizdən çox dəyər itirib. Digər böyük texnologiya şirkətləri arasında Microsoft-un səhmləri 3 faiz, Meta-nın səhmləri 4 faiz, Alphabet-in səhmləri 3 faiz, Amazon-un səhmləri 5 faizdən çox ucuzlaşıb.
Digər tərəfdən, Asiya bazarlarındakı inkişaflar da diqqətlə izlənərkən, Yaponiyanın Nikkei 225 indeksi "şahin" Yaponiya Bankı (BoJ) və qlobal bazarlarda artan tənəzzül narahatlıqları səbəbiylə 1987-ci ildən bəri ən böyük enişi yüzdə 12,40 ilə qeyd edib.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
