Naci YENGİN
9 Ağustos 2025 Cumartesi günü ABD, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Zengezur Koridorunun geleceği ve Kafkaslarda istikrarın sağlanmasına yönelik varılan mutabakat sonunda üç ülke kısa adıyla ‘Trump Rotası'nı" “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası" olması ve ABD’nin bölgede 99 yıllığına kalması konusunda görüş birliğine vardı.
ABD’nin varılan mutabakat çerçevesinde Ermenistan Anayasında yapılacak değişiklikle 2026 sonunda Ermeni tarafında kalan 32 Km. yolu kontrol edeceği anlaşılıyor.
ABD’nin varılan mutabakatla bölgede birçok avantajı birlikte yakaladığını söylemek mümkündür.
ABD açısından Koridorun öncelikli amacın ticari olduğu vurgulanıyorsa da Kafkaslar, Çin, İran, Rusya, Türkiye, hatta Türk Devletleri Teşkilatının ABD çıkarları aleyhine tavır sergileme ihtimaline karşılık askeri, siyasi ve ekonomik, stratejik bir üs olarak kullanılacağından kimsenin şüphesi olmamalıdır.
ABD’nin Çin’den başlayan ve Türk dünyasından Türkiye’ye kadar uzanan ‘Bir Kuşak Bir Yol’ projesini kontrol altına alma, Çin ve Rusya’nın ekonomik entegrasyonun önleme gibi bir amacının olmayacağını kimse iddia edemez.
ABD’nin bölgede ticari bağlantıyı, altyapıyı (demiryolu, boru hatları, fiber optik) ve bölgesel entegrasyonu teşvik etmeyi amaçladığına dair üstü kapalı bilgilerden de anlaşılacağı üzere ABD 99 yıllığına Rusya, İran, Türkiye, Çin, Turan-Türk Birliğini kontrol altında tutma gibi amaçlar taşıdığını söylemek mümkündür
Türkiye, Azerbaycan ve Türk dünyası başta olmak üzere varılan mutabakatla bölge ülkeleri (Azerbaycan, Ermenistan) yağmurdan kaçarken doluya tutulmuş olabilir mi?
ABD rüyasında dahi göremediği kadar rahat bir şekilde Rusya’ya, Kafkaslara ve İran’a yaklaşarak Türk-Turan Koridorunun ortasına oturmuş olabilir mi?
Amerikalı siyaset bilimci, devlet adamı Brzezinski Azerbaycan’ı “Hazar Havzası ve Orta Asya’nın zenginliklerini içeren şişedeki tıpa” olarak görürken ABD’nin bölgedeki varlığının anlamı biraz daha net olarak aydınlanmaktadır.
|
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Washington ziyareti kapsamında, Özgürlük Destekleme Yasası'nın 907 sayılı Ek Maddesi'nin uygulanmasının askıya alınması yönünde beklenen karar, ABD-Azerbaycan ilişkilerinin stratejik yönüne ilişkin önemli bir sinyal olacaktır.
|
Koridor’un Ermenistan tarafında kalan 32 Km. Kıs sayılabilecek bölümü ABD’nin kontrolüne geçse bile bölgeye gelecek ABD şirketleri, askeri ve siyasi, istihbarat varlığı 99 yıl boyunca bölgede ekonomik, siyasi, askeri, istihbarat, stratejik vb. üstünlükleri elinde buludurucaktır.
Rusya, İran, Çin’in bölgede ABD varlığından rahatsız olması gayet doğal bir süreçtir. Ancak orta ve uzun vadede Türkiye, Azerbaycan, Türk Devletleri Teşkilatı, Türk dünyasının bölgede oluşabilecek olası gelişmeler karşısında birlikte hareket etmelerinin önü şimdiden alınmak istenmiş olabilir mi?
ABD, Koridoru kontrol ederek orta vadede gerçekleşebileceğine inandığımız Türk Devletleri Teşkilatının ortak çalışmalarına (Turan-Türk Entegrasyonu) ekonomik, siyasi, ticari, kültürel, askeri, stratejik olarak engel konulduğunu düşünmekteyiz.
ABD Koridoru ile Ermenistan varlığını garanti altına almıştır.
Rusya’nın bölgedeki varlığı-gücü daha da azılmış ve Rusya’daki özerk devletlerin bağımsızlık süreci daha da hızanmıştır.
İran daha da sıkıştırılmış, Azerbaycan’ın İran Azerbaycanına doğru genişlemesinin önü açılmıştır.
Azerbaycan’ın olası bir İsrail ve ABD ile yapacağı anlaşmalar bölgede İsrailin siyasi, askeri ve ticari gücünü artıracaktır. İsrailin Suriye, İran ve Azerbaycan hattını kullanarak Davut Koridoru hayali sınırlarını genişletebilecektir.
Türkiye ve Azerbaycan’ın kısa vadede yararına olan ABD Koridorunun aynı zamanda Türk Dünyasının yeniden yapılanmasına karşı bir tehdit unsuru olabileceği akıldan ıkarılmamalıdır.
Türk petrol ve gazının Batıya, dünyaya akışı kısa vadede Türkiye ve Azerbaycan’a yarar sağlayabilir.
Uzun yıllardır Türk dünyasını birbirine bağlayacağına inandığımız koridora ABD yerleşiyor! Garip bir durum ve kabullenilmesi, mantıkla açıklanılması zor!
Bu durum Türk dünyası için olduğu kadar Rusya ve İran için de önemli bir tarihtir. ABD hiç olmadığı kadar Rusya ve Türk dünyasına yaklaşmıştır!
Bütün bunlara karşın Azerbaycan Zengezur Koridorunun yönetiminin ABD'ye verilmesinden memnun görünüyor! Ancak 99 yıllığına ABD şirketinin bölgeyi yönetmesi orta ve uzun vadede Türk dünyasına zarar verecek tehlikeleri de içinde barındırmaktadır.
Umarız ABD askerlerinin varlığı yalnız Ermeni bölgesiyle sınırlı kalır. Zira Osmanlı'ya karşı Büyük Ermenistan'ın kurulması için ABD'nin karnesi hiç te parlak değildir!
ABD, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yapılan mutabakat Kafkasya'nın dengesini bozacak mıdır? Yoksa ABD Kırım ve Ukrayna karşılığında Rusya ile anlaşmış olabilir mi?
Kırım Türkleri kaderine mi tek edildi?
Ukrayna’ya yazık oldu mu diyeceğiz.
Rusya hem Kafkasya’da hem de Ukrayna’da kalmaya devam edecektir
Azerbaycan istediğini kısa vadede şimdilik almış görünüyor.
Kafkasya’da uzun vadede Rusya–Amerika–Türkiye, Türk dünyası kalıcı olacaktır.
Kazanan kim, kaybeden kim henüz belli değildir.
Biz yine de Türk dünyasının çıkarlarına göre hareket edip yolumuza Turan Yolu demeye devam edelim.
Naci YENGİN, TARSAM ( Tarih Stratejik Araştırmara Merkezi), http://www.tarihistan.org/
