Hərbi ekspert: “Təhlükəsizliyə qarşılıqlı zəmanət verilməmiş olsaydı, o zaman heç bir tərəfin sərhədçiləri orada xidmət həyata keçirə bilməzdilər”
Ermənistan sərhədçilərinin Azərbaycanla sərhədin demarkasiya olunan Qazax-Tavuş istiqamətinə yerləşməsi prosesi gedir. Ermənistan mediası hərbçilərin ərazidə xidmətə başlaması barədə fotolar yayıb. Bildirilir ki, Tavuşdakı Rusiya hərbçilərini erməni sərhədçilər əvəzləyiblər.
Bununla yanaşı, ötən həftə Ermənistanın Baş nazirinin Aparatının İnformasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən isə bildirilmişdi ki, Ermənistan və Azərbaycan sərhədçiləri sərhədin demarkasiya olunmuş hissəsində yaxın günlərdə xidmətə başlayacaqlar. Məlumatda qeyd olunub ki, hər iki tərəfin – Ermənistan və Azərbaycanın sərhədçiləri razılaşdırılmış sərhədə yaxın 8-9 gün ərzində yerləşdiriləcək.
“Həssas yer olan Kirantsda isə sərhədçilərin yerləşməsi bir qədər vaxt alacaq, burada müəyyən detalları dəqiqləşdirməyə ehtiyac var”, - Ermənistanın rəsmi açıqlamasında bildirilib.
Azərbaycan tərəfindən hələlik sərhədçilərin xidmətə başlaması barədə rəsmi açıqlama verilməyib. Bununla belə, mayın 25-dək sərhədçilərin demarkasiya olunan hissədə xidmətə başlamalıdırlar. Hər iki ölkənin demarkasiya üzrə komissiyalarının imzaladıqları protokola əsasən, sərhədlər Qazax istiqamətində müəyyənləşib və sərhədçilər mayın 25-dək xidmətə başlamalıdırlar.
Sərhədçilərin demarkasiya olunan ərazilərdəki xidməti, təhlükəsizliklə bağlı bir sıra suallar var. Xidmətin silahla, yaxud silahsız həyata keçirilməsi sualı da aktualdır. Eyniz aamnda, bəziləri iddia edirlər ki, erməni sərhədçilər təxribat törədə bilərlər.
Mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran hərbi ekspert Elxan Şıxəliyev deyib ki, ən azından Azərbaycana qaytarılan Qazaxın dörd kəndi istiqamətində delimitasiya və demarkasiya prosesi yekunlaşıb:
- Bu hissədə sərhəd dirəklərinin basdırılması və hər iki tərəfin komissiyasının imzaladığı protokolla sərhəd müəyyənləşib. Yeni sərhəd yaranıbsa, hər iki tərəf o istiqamətlərdə təhlükəsizliyin təminini sərhədçilərə həvalə etməlidirlər. Mayın 25-dək hər iki tərəfin sərhədə sərhədçilərin yerləşdirməsi planlanıb. Ermənistan artıq sərhədçilərini yerləşdirdiyini elan edir, nümayiş etdirirsə, burada bir problem yoxdur. Yəqin ki, Azərbaycan Sərhəd Xidməti də müəyyən olunmuş sərhədə hərbçiləri yerləşdirir və xidmətin təşkili, həyata keçirildiyi barədə açıqlama olacaq.
Bəzi istiqamətlərdə sərhəd telləri də quraşdırılıb. Bu tellər sərhəddə “şəffaf zolaq” anlamı verir. “Şəffaf zolaq” o deməkdir ki, hər iki tərəfin müvafiq qurumları razılaşdırırlar ki, hər iki tərəfdə sərhədçilər xidmət apararkən hərəkət edəcəklər.
- Bu hərəkət silahlı, yoxsa silahsız olmalıdır?
- Bu, razılaşmadan asılıdır. Harada silahlı, harada silahsız hərəkət ediləcəyi razılaşdırılır. Amma hərbçilər “şəffaf zolaq”da hərəkət edərkən- silahlı, yaxud silahsız, hansısa bir insidentin yaşanmaması da razılaşdırılır. Hesab edirəm ki, komissiyalar bu məsələləri də razılaşdırıblar. Bundan sonra sərhəddə Azərbaycan və Ermənistan sərhədçilərini görəcəyik. Harada tel əngəlləri varsa, o əngəllərin arxasında, harada yoxdursa, sərhəd dirəklərinin yaxınlığındakı marşrutlar üzrə hərbçilər hərəkət edəcəklər. Bu zaman erməni və Azərbaycan sərhədçiləri bir-birlərini yaxından görəcəklər, müşahidə edəcəklər. Bununla da, demək olar ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında kiçik də olsa, bir hissədə sərhəd müəyyənləşib, demarkasiya başa çatıb.
- Bu hissəyə təhlükəsiz sərhəd demək olarmı?
- Əlbəttə, demək olar. Əgər təhlükəsizliyə qarşılıqlı zəmanət verilməmiş olsaydı, o zaman heç bir tərəfin sərhədçiləri orada xidmət həyata keçirə bilməzdilər. Ermənistan sərhədçiləri orada Azərbaycana qarşı hansısa təxribat törətmək cəhdi olarsa, onun qarşısını almalıdırlar. Azərbaycan tərəfindənd ə mümkün ola biləcək hər hansı müdaxiləyə Azərbaycan sərhədçiləri imkan verməyəcəklər. Bu, təmin olunmalıdır. Bizim Rusiya, Gürcüstan, İranla sərhəd xidməti necə təşkil olunurdusa, Ermənistanla da sərhədin müəyyən olunmuş hissəsində xidmət o cür təşkil olunmalıdır və olunacaq.
- Ermənistanda yayılan məlumatlara görə, sərhədçilərin orada silahlı olub-olmaması dəqiqləşdirilir. Ümumiyyətlə, bu məsələyə yanaşma necə olmalıdır?
- Düşünmürəm ki, xidmət silahsız təşkil olunmalıdır. Ümumiyyətlə, qərar qəbul olunarkən Ermənistan diktə edə bilməz ki, xidmət silahsız olsun. Ola bilsin ki, Ermənistan tərəfi silahsız xidmətdə maraqlıdır. Çünki onlar sərhədçilərinə, hərbçilərinə o qədər də güvənmirlər, hansısa hərbçinin təxribata yol verə biləcəyini ehtimal edirlər. Ermənistan istəyirsə, o zaman silahsız xidməti təşkil edə bilər. Amma Azərbaycan tərəfinin silahsız xidmət təşkilinə ehtiyac olduğunu düşünmürəm.
- Ermənistanda sərhədlərin delimitasiyasına qarşı etirazlar başlayıb. Keşiş Baqrat Qalstanyanın rəhbərlik etdiyi “Vətən naminə Tavuş” adlı hərəkatın etirazları delimitasiyaya mənfi təsir edə, prosesin qarşısını ala bilərmi?
- Düşünmürəm ki, bu etirazlar Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyi ilə nəticələnəcək. Keşiş Tavuşdan İrəvana yürüş etdi və ilk gün özlərinin dediklərinə əsasən, 30 min adam meydana çıxdı. İndi isə etiraz edənlərin sayı 300-ə düşüb. Keşişin başlatdığı etirazın əslində keçmiş hakimiyyət nümayəndələrinin, konkret olaraq, sabiq Prezident Robert Köçəryanın təşkil etdiyi erməni cəmiyyətinə məlum oldu. Ermənilərin əksəriyyəti isə Köçəryanın başçılıq etdiyi qüvvələrə nifrət edirlər, onları hakimiyyətə gətirmək niyyətində deyillər. Ona görə də əminliklə demək olar ki, bu etirazlar nəticəsiz qalacaq. Revanşist adlandırılan qüvvələr hakimiyyətə gəlsələr belə, reallığı dəyişə bilməyəcəklər. Bunu onların özləri də, erməni cəmiyyəti də yaxşı bilir. Ermənistanın gücünü bilirlər. İndiki hakimiyyət isə prosesin davam edəcəyini bəyan edir. Belə olan halda, delimitasiya prosesinin pozulması gözlənilmir. Hər halda, demarkasiya olunmuş, müəyyənləşmiş sərhədlə bağlı bundan sonra hansısa problem gözlənilmir.
