“ÜŞÜYƏN KÜÇƏLƏR”...

Qardaş Qazaxıstanın tanınmış şairi, filoloq-alim, pedaqoq, Əməkdar mədəniyyət xadimi Dəuletkerey Kəpoğlunun şeirlər toplusu Azərbaycanda gün üzü görüb. Azərbaycan və qazax türkcələrində çıxan kitab “Üşüyən küçələr” adlanır. Məsləhətçisi və önsöz müəllifi Millət vəkili Dr. Cavanşir Feyziyev olan bu kitab, Qazaxıstanın Beynəlxalq “Alaş” Ədəbiyyat mükafatı laureatı Əkbər Qoşalının layihə rəhbərliyi və baş redaktorluğu ilə hazırlanıb.

Qazax şairinin şeirlərini dilimizə DGTYB Gənəşinin (Məsləhət Şurasının) üzvləri olan şairlər – Əli Kərim adına Poeziya Klubunun direktoru İbrahim İlyaslı və Prof.Dr. Rəsmiyyə Sabir uyğunlaşıdırb; qazaxcadan sətri çevirmə gənc qazax yazarı Karlıgaş Kabaya aiddir.

“Elm və təhsil”də nəfis şəkildə nəşr edilən kitabın rəyçiləri Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotu Raimkulova ilə Dr. Füzuli Məcidli, koordinatoru isə Mahmud Kaşqarlı Fondunun məsul əməkdaşı, filoloq-alim Xəyalə Zərrabqızıdır. “Üşüyən küçələri” şairlər – Elşən Əzim və İntiqam Yaşar redaktə edib.

DGTYB və Mahmud Kaşğarlı Fondunun ortaq işi olan bu nəfis kitab, Millət vəkili Cavanşir Feyziyevin dəstəyi ilə gün üzü görüb.

Dəuletkerey Kəpoğlu öz “Üşüyən küçələri”ni bu il oktyabrın 6-da (saat 14.00-15.00) X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində “Bakı Ekspo Mərkəzi”ndə “Yaşıl zona”da (Baku Expo Center; “GREEN ZONE”) keçiriləcək “İmza günü”ndə azərbaycanlı oxucular üçün imzalayacaq.

Millət vəkili Cavanşir Feyziyevin “Üşüyən küçələr”ə yazdığı önsözü və Əkbər Qoşalının “Qardaş sözü”nü oxucularla bölüşürük:

ÖNSÖZ

Azər­bay­can-qa­zax ədə­bi iliş­gi­lə­ri hər iki xal­qın döv­lət müs­tə­qil­li­yi­nin bər­pa­sın­dan son­ra­kı dövr­də ye­ni in­ki­şaf mər­hə­lə­si­nə qə­dəm qoy­du. Azər­bay­can və Qa­za­xıs­ta­nın döv­lət baş­çı­la­rı­nın qar­daş­lı­ğa, dost­lu­ğa, iş­bir­li­yi­nə söy­kə­nən mü­na­si­bət­lə­ri tək­cə öl­kə­lə­ri­mi­zin so­si­al-iq­ti­sa­di, si­ya­si hə­ya­tı üçün de­yil, o cüm­lə­dən ədə­bi-mə­də­ni iliş­gi­lə­rin da­ha di­na­mik in­ki­şa­fı üçün möh­kəm əsas­lar ya­rat­dı.

Ta­ri­xə nə­zə­rə sal­saq, gö­rə­rik ki, qar­daş xalq­la­rı­mız ara­sın­da ic­ti­mai-si­ya­si müs­tə­vi­də bir­li­yin, o cüm­lə­dən mə­də­ni-ədə­bi iliş­gi­lə­rin ta­ri­xi elə bu xalq­la­rın ta­ri­xi qə­dər qə­dim­dir. Bu iliş­gi­lər yü­zil­lə­rin sı­na­ğın­dan çı­xa­raq bu­gü­nü­müz­də da­ha qap­sam­lı şə­kil­də da­vam və in­ki­şaf et­di­ri­lir. Xalq­la­rı­mı­zı də­rin mə­nə­vi tel­lər­lə bir-bi­ri­nə bağ­la­yan or­taq abi­də­lə­ri­mi­zi, “Də­dəm Qor­qud Ki­ta­bı”nı, qa­zax­la­rın “Qor­qud” nəğ­mə­lə­ri­ni, “Al­pa­mış”ı, “Qız-Ji­bek”i, bö­yük qa­zax şai­ri və mü­tə­fək­ki­ri Aba­yın da­hi Azər­bay­can klas­sik­lə­ri Ni­za­mi­nin, Fü­zu­li­nin ya­ra­dı­cı­lı­ğın­dan say­ğı­lar­la ya­rar­lan­ma­sı­nı bu iliş­gi­lə­rin tə­məl da­şı say­maq olar.

Azər­bay­ca­nın Mir­zə Fə­tə­li Axund­za­də, Ab­bas­qu­lu ağa Ba­kı­xa­nov, İs­ma­yıl bəy Qut­qa­şın­lı, Hə­sən bəy Zər­da­bi ki­mi maa­rif­çi ay­dın­la­rı­nın ya­ra­dı­cı­lı­ğı ilə bö­yük qa­zax maa­rif­çi­lə­ri, ya­zar­la­rı Məhəmbət Ütəmisovun, Ço­kan Vəli­xa­no­vun, İb­ray Al­tın­sa­ri­nin, Sü­yüm­bay Ara­nu­lı­nın ədə­bi-bə­dii dü­şün­cə­sin­də və ça­lış­ma­la­rın­da, maa­rif­çi­lik ba­xış­la­rın­da ya­xın­lıq­la­rın ol­ma­sı ədə­bi iliş­gi­lə­ri­mi­zin da­ha də­rin keç­mi­şə söy­kən­mə­sin­dən xə­bər ve­rir.

Döv­lət müs­tə­qil­li­yi­ni bər­pa et­miş öl­kə­lə­ri­miz ara­sın­da bir­ba­şa dip­lo­ma­tik əla­qə­lər ya­ra­dıl­dıq­dan son­ra xalq­la­rı­mı­zın mə­nə­vi, ədə­bi iliş­gi­lə­ri da­ha da in­ten­siv şə­kil alıb.

Ha­zır­da Qa­za­xıs­tan­da iki yüz min­dən çox azər­bay­can­lı ya­şa­yır. On­lar bu öl­kə­nin elm, ədə­biy­yat, in­cə­sə­nət və b. əmə­li fəa­liy­yət sa­hə­lə­rin­də lə­ya­qət­lə ça­lı­şır, ic­ti­mai-si­ya­si hə­yat­da ya­xın­dan iş­ti­rak edir­lər.

Azər­bay­can­la Qa­za­xıs­tan ara­sın­da dip­lo­ma­tik əla­qə­lər 1992-ci il av­qus­tun 30-da qu­ru­lub. 1993-cü ilin yan­va­rın­da Qa­za­xıs­ta­nın Azər­bay­can­da, 2004-cü ilin mar­tın­da isə Azər­bay­ca­nın bu öl­kə­də sə­fir­liyi fəa­liy­yə­tə baş­la­yıb. 2008-ci ilin sent­yab­rın­da Azər­bay­ca­nın Qa­za­xıs­ta­nın Ak­tau şə­hə­rin­də baş kon­sul­lu­ğu açı­lıb.

Əra­zi bü­töv­lü­yü­nü, su­ve­ren­li­yi­ni bər­pa edən Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın iş­ğal­dan azad edil­miş Fü­zu­li şə­hə­rin­də qar­daş Qa­za­xıs­ta­nın Kur­man­qa­zı adı­na Uşaq Ya­ra­dı­cı­lıq Mər­kə­zi ti­ki­lib və Azər­bay­can döv­lə­ti, bü­töv­lük­də xal­qı­mız bu qar­daş­lıq mə­həb­bə­ti­ni çox yük­sək də­yər­lən­di­rib.

İki öl­kə­nin dost­luq, doğ­ma­lıq, qar­daş­lıq bağ­la­rı­nı tə­cal­la et­di­rən önəm­li ha­di­sə­lər­dən bi­ri də Qa­za­xıs­ta­nın pay­tax­tı As­ta­na şə­hə­ri­nin mər­kə­zi kü­çə­lə­rin­dən bi­ri­nin Ulu Ön­dər Hey­dər Əli­ye­vin adı­nı da­şı­ma­sı­dır. O cüm­lə­dən, Qa­za­xıs­ta­nın Lev Qu­mil­yov adı­na Av­ra­si­ya Mil­li Uni­ver­si­te­tin­də Hey­dər Əli­yev ka­bi­ne­ti­nin ya­ra­dıl­ma­sı bu qar­daş­lı­ğın ba­riz ör­nə­yi­dir.

“Ye­ni za­man qa­zax şei­ri an­to­lo­gi­ya­sı”nın nəş­ri, Abay Ku­nan­ba­ye­vin ye­ga­nə nəsr əsə­ri “Əq­liy­yə­lər”in, ha­be­lə bü­tün şe­ir­lə­ri­nin, poe­ma­la­rı­nın və “Qa­ra söz­lə­ri”nin­ azər­bay­can­ca­ya çev­ril­mə­si, Ba­kı Döv­lət Uni­ver­si­te­tin­də “Abay Ku­nan­ba­yev adı­na Qa­zax di­li, ta­ri­xi və mə­də­niy­yə­ti Mər­kə­zi”nin fəa­liy­yət gös­tər­mə­si, Mux­tar Aue­zo­vun “Abay” ro­ma­nı­nın, Ol­jas Sü­ley­me­no­vun bir çox əsə­ri­nin, Rol­lan Sey­sen­ba­ye­vin “Dün­ya­nın çök­dü­yü gün” ro­ma­nı­nın, Qa­za­xıs­ta­nın Xalq ya­zı­çı­sı Əh­məd Əşi­ri­nin “İdi­kut” ro­ma­nı­nın, Ra­him­jan Otar­ba­ye­vin “Baş” ro­ma­nı­nın, gör­kəm­li şa­ir Uluq­bek Esdəulətin qə­lə­min­dən çı­xan “Dağ­la­rın və çöl­lə­rin nəğ­mə­lə­ri”nin, o cüm­lə­dən “Kob­lan­dı Ba­tır” xalq das­ta­nı­nın di­li­mi­zə çev­ril­mə­si, ha­be­lə Aba­yın, Ol­jas Su­ley­me­no­vun və b.-nın yu­bi­ley­lə­ri­nin Azər­bay­can­da döv­lət sə­viy­yə­sin­də qeyd edil­mə­si, on­la­rın ya­ra­dı­cı­lı­ğı­na həsr edil­miş el­mi ses­si­ya­la­rın ke­çi­ril­mə­si, ki­tab­la­rı­nın nəşr olu­nub Azər­bay­can oxu­cu­su­na çat­dı­rıl­ma­sı bu bağ­la­rın get-ge­də da­ha da möh­kəm­lən­mə­sin­dən xə­bər ve­rir.

Ötən yü­zi­lin 90-cı il­lə­rin­dən baş­la­ya­raq, hər iki öl­kə­nin mə­də­ni si­ya­sə­ti­nin tər­kib his­sə­si ki­mi diq­qət ye­ti­ri­lən ədə­bi əla­qə­lər bu gü­nü­müz­də yük­sə­lən xət­lə növ­bə­ti in­ki­şaf mər­hə­lə­si­nə qə­dəm qo­yub. Ulu Ön­dər Hey­dər Əli­ye­vin, Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin, Qa­za­xıs­ta­nın bi­rin­ci Pre­zi­den­ti Nur­sul­tan Na­zar­ba­ye­vin, in­di­ki Pre­zi­dent Ka­sım-Jo­mart To­ka­ye­vin (elə­cə də, hər iki dost öl­kə­ni təm­sil edən yük­sək tər­kib­li nü­ma­yən­də he­yət­lə­ri­nin) döv­lət­lə­ra­ra­sı bü­tün mə­sə­lə­lər­lə ya­na­şı ədə­biy­ya­ta, mə­də­niy­yə­tə də diq­qət gös­tər­mə­lə­ri qü­rur­ve­ri­ci ha­di­sə­lər­dir. Ulu Ön­dər Hey­dər Əli­ye­vin “Ol­jas tək­cə qa­zax­la­ra de­yil, bü­tün türk xalq­la­rı­nın ədə­biy­ya­tı­na gə­rək­li şəx­siy­yət­dir” kə­la­mı bu gün Qa­za­xıs­tan­da bö­yük fəxr­lə səs­lən­di­ri­lir. Oljas Süleymenov isə Heydər Əliyevlə dostluğu haqqında danışarkən, “Bu dost­­lu­ğu in­di də öz qəl­bim­də da­şı­yı­ram” de­yir. Azər­­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­ye­vin Sə­rən­ca­mı ilə gör­kəm­li qa­zax mü­tə­fək­ki­ri Ol­jas Sü­ley­me­no­vun müs­tə­qil Azər­bay­ca­nın yük­sək “Şöh­rət” (21.06.2006), “Dost­luq” (16.05.2011) və “Şə­rəf” (18.05.2020) or­den­lə­ri ilə təl­tif edil­mə­sinin (habelə As­ta­na­da ke­çi­ri­lən “Bö­yük Çöl” Hu­ma­ni­tar Fo­ru­mu­nun sonuclarının) qar­daş xalq­­la­rı­mız ara­sın­da ədə­bi-mə­də­ni bağ­la­rın in­ki­şa­fı­­na tə­kan ver­di­yi­ni kö­nül xoş­lu­ğu ilə vur­ğu­la­yı­rıq.

Gü­nü­müz­də hər iki öl­kə­də fəa­liy­yət gös­tə­rən dip­lo­ma­tik qu­rum­la­rın mə­də­ni-ic­ti­mai mü­na­si­bət­lə­rə qa­zan­dır­dı­ğı də­yər öl­çü­yə­gəl­məz də­rə­cə­də bö­yük­dür.

Bu an­lam­da, Qa­za­xıs­tan sə­fir­li­yi­nin Azər­bay­can­da­kı fəa­liy­yə­ti, mə­də­ni irəliləyişə yö­nə­lik iş­lə­ri, özəl­lik­lə, cə­nab sə­fir Alim Ba­ye­lin Azər­bay­can di­li­ni bil­mə­si, müx­tə­lif top­lan­tı­lar­da azər­bay­can­ca da­nış­ma­sı da öz­lü­yün­də yük­sək də­­yə­­rə la­­yiq­­dir.

Prof.Dr. Ak­to­tı xa­nım Ra­im­ku­lo­va­nın baş­çı­lı­ğı ilə Türk Mə­də­niy­yə­ti və İr­si Fon­du­nun gör­dü­yü iş­lə­rin də öl­kə­lə­ri­mi­zin (ümu­mən Türk dün­ya­sı­nın) mə­də­niy­yət, sə­nət, ədə­­biy­­yat tə­­sər­­rü­­fat­­la­­rı ara­­sın­­da ye­­ni mə­­nə­­vi kör­­pü ro­­lu oy­­na­­dı­­ğı­­nı rəğ­­bət­­lə bil­­di­­ri­­rik.

Biz də, Mah­mud Kaş­ğar­lının adını daşıyan Fondun la­yi­hə­si ola­raq, tanınmış şairlər – Qa­za­xıs­tanın Döv­lət Mü­ka­fa­tı lau­rea­tı Uluq­bəy Es­dəu­le­tin və Qa­za­xıs­ta­nın Əmək­dar mə­də­niy­yət xa­di­mi Dəu­let­ke­rey Kə­poğ­lu­nun şe­ir ki­tab­la­rı­nın nəşrinə dəs­tək göstərdiyimiz üçün şadıq. Ədə­bi-mə­də­ni bağ­la­ra töh­fə ver­mək çox xoşdur. Tə­­mə­­lin­­də mə­­də­­niy­­yə­­tin, ruh gü­­cü­­nün da­­yan­­dı­­ğı bu bağ­­ların öl­­kə­­lə­­ri­­miz ara­­sın­­da qar­­daş­­lıq, dost­­luq və qon­­şu­­lu­­ğun, bir­­lik və bə­­ra­­bər­­li­­yin da­­ha da möh­­kəm­­lən­­mə­­si­­nə xid­­mət edə­­cəyinə inanırıq.

“Üşüyən küçələri”ni oxu­cu­la­ra təq­dim et­di­yi­miz Dəu­let­ke­rey Kəpoğ­lu çağ­daş qa­zax şei­ri­nin us­ta qə­ləm­lə­rin­dən­dir. Qa­za­xıs­ta­nın “Da­rın” Döv­lət Gənc­lər mü­ka­fa­tına, “Alaş” Ədə­biy­yat mü­ka­fa­tına la­yiq gö­rü­lən Dəu­let­ke­rey Kə­poğ­lu, Qa­za­xıs­tan Ya­zı­çı­lar Bir­li­yi­nin As­ta­na böl­mə­si­nin baş­qa­nı, “Si­murq” ədə­biy­yat və in­cə­sə­nət dər­gi­si­nin baş re­dak­to­ru, DGTYB Gənəşinin (Məs­­lə­hət Şu­ra­sı­nın) üz­vü­dür.

“Üşü­yən kü­çə­lər” ki­ta­bı mü­əl­li­fin Azər­bay­can­da ya­yım­la­nan ilk ki­ta­bı ol­sa da, onu Azər­bay­can ya­zar­la­rı, Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı ilə sıx tel­lər bağ­la­yır. II Qa­rabağ savaşında, ümumən Azərbaycanın haqlı davasında Dəuletkerey Kəpoğlu öz qə­lə­miy­lə, qəlbiylə, ruhuyla bizim yanımızda olub. Biz­lər də, əziz qa­zax şai­ri­nin bu qar­daş­lıq ör­­nə­yi­ni unut­ma­mı­şıq.

Oxu­cu­la­ra təq­dim olu­nan "Üşüy­ən kü­çə­lər"də olum-ölüm, se­vinc-kə­dər, sev­da-ay­rı­lıq... ki­mi ka­te­qo­ri­ya­lar sıx-sıx qar­şı­mı­za çı­xır... Şa­i­­rin “Do­­ğul­­du­­ğum gü­­nüm – öl­­dü­­yüm gün­­dür” şe­i­­ri bu ba­­xım­­dan ib­­rə­­ta­­miz­­dir.

Ölüm poe­zi­ya­nın ölüm­süz, əbə­di­ya­şar möv­­zu­su­dur. Di­nin, fəl­sə­fə­nin, poe­zi­ya­nın əsas funk­si­ya­la­rın­dan bi­ri in­sa­na ölüm­dən qorx­ma­ma­ğı öy­rət­mək­dir. Bəl­kə də, ölüm ol­ma­say­dı poe­zi­ya ya­ran­maz­dı, ya­ran­say­dı da “ölü­mün ya­rat­dı­ğı” poe­zi­ya sə­viy­yə­sin­də ol­maz­dı... “Poe­tik söz, ne­cə de­yər­lər, ölüm­dən in­for­ma­si­ya gə­tir­mək, ölüm xo­fu­nu ara­dan gö­tür­mək is­tə­yir”.

Mə­nim do­ğum gü­nüm – öl­dü­yüm gün­dür,

Al­dan­dım dün­ya­nın əl­van­lı­ğı­na.

Tir ki­mi çö­kə­cək qə­də­rim üçün

Al­nım mö­hür­lən­di Tan­rı qa­tın­da...

Ölüm – Haq­dır, Ölüm – Əbə­diy­yə­tin qa­pı­sı­dır. Ona gö­rə, Ölüm­dən qorx­maq yox, Onu bir Tan­rı ne­mə­ti ki­mi qə­bul et­mək la­zım­dır. Can – bi­zə Tan­rı­nın əma­nə­ti­dir. Ölüm – ve­ril­miş əma­nə­tin təh­vil alın­ma­sı­dır, bir aləm­dən baş­qa bir alə­mə, bir Hə­yat­dan baş­qa bir Hə­ya­ta ke­çid­dir...

Əs­lin­də, bu aləm­dən baş­qa bir alə­mə kö­çən mad­di var­lıq olan bə­dən de­yil, in­sa­nın ru­hu­dur. De­mə­li, öl­dük­dən son­ra təh­vil alı­nan ruh ma­te­ri­ya­nın föv­qü­nə çı­xa­raq ru­hun məs­kə­ni olan əbə­diy­yə­tə keç­miş olur... Bu an­lam­da, ölüm in­san üçün ka­ma­la yet­mək, Tan­rı­ya qo­vuş­maq anı­dır.

İn­san­lıq Tan­rı­nı daha dərindən an­la­dıq­da ölüm qor­xu­su ol­ma­ya­caq. De­mə­li, ölüm­dən qorx­ma­maq üçün Tan­rı­nı ta­nı­maq la­zım­dır. Tan­rı­nı ta­nı­maq­sa in­san­lı­ğın ən bö­yük qa­zan­cı, uğu­ru ola­caq­dır...

Qə­dim Zen–bud­dist fəl­sə­fə­sin­də de­yi­lir: “Bi­zim hə­ya­tı­mız ölü­mü­müz­də qı­sa fa­si­lə­dir”... Bax, bu an­lam­da da, önü və so­nu bir uc­suz-bu­caq­sız Yo­la ca­lan­mış in­san öm­rü öz-öz­lü­yün­də ta­le pa­yı­dır. İn­san öm­rü iki nə­fəs ara­sın­da – ilk və son ara­sın­da ke­çən­lər, ya­şa­nan­lar, ya­zı­lan­lar, gö­rü­lən­lər və gö­tü­rü­lən­lər­dir...

Pla­ton “Hər bir ya­ra­dı­cı­lıq öz gü­cü­nü ölüm­dən alır” de­yir­di. Bu fi­kir sə­nət adam­la­rı içərisində ən çox şa­ir­lə­rə aiddir yə­qin. Hər bir əsl şe­ir ölüm­lə tə­mas­dan ya­ra­nır, ölü­mün “can”ın­dan qo­pur san­ki. Əsl şeir, ucsuz-bucaqsız qaran­lığa, ölüm adlı əbədiyyətə baxan pəncərənin açıl­ma­sı yaxud qapadılması işidir, bəlkə...

O pən­cə­rə­dən üzü­mü­zə ölü­mün so­yuq nə­fə­si də­yir...

Dəu­let­ke­rey Kə­poğ­lu­nun şei­ri bi­zə həm ölü­mü, həm hə­ya­tı xa­tır­la­dır; şa­ir, əs­lin­də, ölüm­lə hə­ya­tı qar­şı-qar­şı­ya qoy­mur, kai­na­tın ru­hu­nu, ya­ra­dı­lı­şın fəl­sə­fə­si­ni, ölü­mün hə­ya­ta, hə­ya­tın ölü­mə da­xil ol­du­ğu­nu öy­rə­dir... Bu iki mə­su­liy­yət­li qav­ram şai­rin poe­zi­ya­sı­nın aça­rı və qı­fı­lı ola­raq qar­şı­mı­za çı­xır.

Hər yan­dan bir hüzn sa­rar ət­ra­fı,

Şər vax­tı bir qu­lun uca­lar sə­si.

Yük­lə­nib kö­çə­rəm şe­ir­lə­rim­lə

Qa­rış­qa yü­kü­nü apa­ran ki­mi...

İn­san ana bət­nin­dən gə­lib tor­pa­ğın bət­ni­nə ge­dir. Yox­luq­dan gə­lib elə yox­lu­ğa da qa­yı­dır. Bu an­lam­da, baş­lan­ğıc və son­luq ey­ni nöq­tə­də bir­­lə­şir.

Di­ni tə­səv­vür­lə­rə gö­rə, Tan­rı bi­zi tor­paq­dan ya­ra­dıb və nə­fəs ve­rib. Tor­paq­dan ya­ra­dıl­mış cis­mi­miz, biz ölün­cə ye­ni­dən tor­pa­ğa tap­şı­rı­lır və za­man keç­dik­cə tor­pa­ğa çev­ri­lir. Bu mə­qam­da ruh da gəl­di­yi ün­va­na dönür. On­dan gə­lən Ona qa­yı­dır. Bu mən­zə­rə də bi­zim gö­zü­müz­də çev­rə­nin baş­lan­ma­sı­nı və qa­pan­ma­sı­nı bir da­ha can­lan­dır­mış olur.

İn­san hə­ya­tı bir çev­rə­dir. Ma­hiy­yət eti­ba­rı ilə dün­ya özü bir çev­rə­dir. Çev­rə son­suz­luq­dur. Dəu­let­ke­rey Kə­poğ­lu­nun şe­ir­lə­ri iç-içə (kon­sent­rik) çev­rə­lər­dir, ne­cə de­yər­lər, onun şe­ir­lə­rin­də ha­di­sə­lər düz xətt üz­rə in­ki­şaf et­mir; ona gö­rə bu şe­ir­lə­ri (necə deyərlər) xət­keş­lə ölç­mək müm­kün ol­mur. Bu is­te­dad­lı qa­zax şai­ri­nin şe­ir­lə­ri­ni hiss edir­sən, du­yur­san, ya­şa­yır­san, fəqət, misralar asanlıqla təhlilə, izaha yatmır. Çün­ki bu şe­ir­lə­rin baş­lan­ğıc nöq­tə­si ilə son nöq­tə­si iç-içə, üst-üs­tə­dir.

İn­san hə­ya­tı da bir çev­rə­dir. İn­san do­ğu­lur-bu­nun­la çev­rə baş­la­yır – bö­yü­yür, gənc­lik döv­rü­nü ya­şa­yır, ya­ra­dır, ailə qu­rur, oğul-uşaq yi­yə­si olur, dost­lar qa­za­nır, dün­ya­da ge­dən pro­ses­lə­ri gö­rür, mü­da­xi­lə edir, dün­ya­nı dərk et­mə­yə ça­lı­şır, hər gün ad­dım-ad­dım Haq­qa doğ­ru irə­li­lə­yir və bir gün... çev­rə qa­pa­nır. İn­san hə­ya­tı ha­ra­da baş­la­yır­sa, ora­da da bi­tir... Yə­ni, el­min, di­nin de­dik­lə­ri öz ye­rin­də, bir də poe­zi­ya­nın, ədə­biy­ya­tın de­dik­lə­ri var­dır...

Be­lə­lik­lə, is­ti­qan­lı qa­zax qar­da­şı­mı­zın "Üşü­yən kü­çə­lər"i əli­miz­də­dir. Qoy, "Üşü­yən kü­çə­lər" Aşıq Vey­sə­lin "Uzun, in­cə bir yol­da­yam" klas­si­ka­sı­nın çağ­daş­lı­ğı ol­sun...

Qoy, bü­tün yol­lar haqq-əda­lə­tə, əsa­lə­tə, yax­şı­lı­ğa, doğ­ru­lu­ğa, dost­luq-qar­daş­lı­ğa gö­tür­sün... - Tan­rı qa­tın­da ola­caq­la­rı Tan­rı bi­lər, bən­də qa­tın­da olan­lar­da za­val ol­ma­sın...

Ya­şa­sın, ədə­biy­yat!

Ya­şa­sın, ədə­biy­ya­tı, ədə­biy­yat­da qar­daş­lı­ğı tə­rən­nüm edən­lər, qar­daş­lı­ğın ədə­biy­ya­tı­nı ya­ra­dan­lar və ya­şa­dan­lar!

C.FEYZİYEV

Millət vəkili, Mahmud Kaşğarlı Fondunun başqanı

QARDAŞ SÖZÜ

Dəuletkerey Kəpoğlunun şeirini ilk oxuduğum, şəklini, sonra özünü ilk gördüyüm gündən bu sətirlər yazılanadək 7 il keçib. Daha neçə illər keçsə də, artıq əminliklə deyə bilərəm, bizim dostluq-qardaşlığımız, doğmalığımız nəinki azalacaq, sozalacaq, tam tərsinə, daha da möhkəmlənəcəkdir. Çünki biz bir-birimizin ürəyi ilə tanışıq; çünki biz könül süfrələri qurmuşuq, bir-birimizi daha yaxından tanımış, tanıdıqca daha da doğmalaşmışıq. – Bu cümlələri əsasən mənim ona verdiyim dəyər – qazax bavuruma münasibətim baxımından qururam; elə bilirəm, belə baxış, münasibət qarşılıqlı olub deyə, sarsılmaz dostluq-qardaşlıq bayrağı ucalda bilmişik.

Dəuletkerey bavurumla biz “Azərbaycanla Qazaxıstanın arasından Xəzər keçər, amma su keçməz” deyimini tez-tez işlədir, buna inanır, bu inamın gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün çalışırıq.

Əlbəttə, Dəuletkerey yalnız mənim dostum-qardaşım olduğu üçün kitabını çıxarmırıq; o, bir qazax – Türkistan akınıdır, ədəbiyyatçıdır, filoloq-alimdir, ictimai xadim, pedaqoq və Qazaxıstan Respublikası-nın Əməkdar mədəniyyət xadimidir. Bizi ədəbiyyat və Türk dünyası tanış edib. Mən qazax bavurumu ülkü ədəbiyyatının nümayəndəsi, Türkistan ruhunun tərcümanı, Turan sevdasına qanad verən aydın kimi görmüşəm. Yeni nəsil qazax aydınları, mədəniyyət, sənət xadimləri arasında, əlbəttə, ilk növbədə ədəbiyyatçılar içində onun sayğın yeri, nüfuzu var. Abayın “Sənin yol yoldaşın qazaxsa, azmazsan” sözünü Dəuletkerey üçün çox rahatlıqla, əminliklə işlətmək olar. O, Qazaxıstan Respublikasına Monqolustandan köç edib. Zamanında eyni coğrafi-mədəni məkan olub oralar, sonralar bir kənd o yanda qalıb, bir şəhər bu yanda... Qazaxlar öz dədə-babalarının yurdlarında, el-obalarında yaşamaq surətiylə, Türkistan (Orta Asiya) coğrafiyasındakı, demək olar, bütün ölkələrdə yaşayır-yaradırlar. Yaradırlar sözünü təsadüfən yazmıram; qazaxlar yaradıcı qardaşlarımızdır, “sanki bütün qazaxlar nəğmə oxuyur” deyimi də təsadüfən deyilməyib. Beləliklə, hansı qazax köyü, hansı qazax abidəsi zamanla "yeni sınırlar"ın, tikanlı məftillərin o tayında qalıbsa, ədəbiyyat, sənət (necə deyərlər) onu orda qoymayıb, mənəvi bütövlüyü, vahid mədəniyyət iqlimini davamlı olaraq xatırladıb, nümayiş etdirib.

“Orda bir köy var – uzaqda,

O köy bizim köyümüzdür;

Getməsək də, varmasaq da,

O köy bizim köyümüzdür”... –

Bu Anadolu dördlüyünün ruhunun Dəuletkerey bavurumun yurdçu şeirlərinə də hakim olduğunu deyə bilərəm. Deyə bilərəm, o, ümidsiz şair deyil – şairin, sənətçinin ümidsiz olduğu gün onun şeiri, sənəti hansı emosiyanı, təsiri və də (inam qalsın bir yana), ümidi oyada bilər ki?!. Bu anlamda, Dəuletkerey əsl qazaxdır, Böyük Çölün aydın oğlu, Türkistan ruh energetikasının daşıyıcısıdır. O, şeirdə ifadə etdikləri ilə yanaşı, dombrada gözəl ifalar edir, könül oxşayır. Səsinin alqoritmi də, bar-maqlarının simlərə, pərdələrə usta toxunuşları da, yeri gəldikcə simi pərdəyə bərk-bərk sıxması da gözəldir, özəldir.

Beləliklə, Xəzərin o tayından qanadlanan səslər, sözlər gəlib bizə çatır və “Üşüyən küçələr” adlansa da, burada isti ürəklərdə özünə ünvan tapır...

Qazaxın şeir-sənət bayrağı uca olsun!

Ə.QOŞALI