Kolumbiya İqlim Məktəbinin tədqiqatçıları təqribən 201,6 milyon il əvvəl Trias-Yura dövrünün yox olmasının əsl səbəbinin qəfil vulkanik qış olduğunu irəli sürürlər.
Turkustan.az "Interesting Engineering"ə istinadən xəbər verir ki, Triasın sonu Yer kürəsindəki beş böyük yoxa çıxma hadisəsindən biri olub və bunun nəticəsində planetdəki bütün canlıların 3/4-ü ölüb.
Mərkəzi Atlantik Maqmatik Əyaləti kimi tanınan bir sıra böyük vulkan püskürmələri atmosferə lava və kül səpib. Bu hadisə Trias dövrünün sonunu və dinozavrların "populyarlığa çatdığı" Yura dövrünün başlanğıcını qeyd edib.
Onilliklər ərzində elm adamları vulkan püskürmələri nəticəsində yayılan istixana qazlarının, xüsusən də karbon qazının yavaş yığılması nəticəsində məhv olmanın səbəb olduğuna inanırdılar. Nəticədə qlobal temperatur əhəmiyyətli dərəcədə artıb, okean suları daha turşulu olub.
Bununla belə, "Proceedings of the National Academy of Sciences" jurnalında dərc olunan son araşdırma bu nəzəriyyəni şübhə altına alır. Araşdırmaya görə, püskürmələr son dərəcə tez başlayıb, güclü partlayışlar bir əsrdən az davam edib.
Bu püskürmələr zamanı atmosferə böyük həcmdə kükürd dioksidin buraxıldığı güman edilir. Kükürd dioksid su buxarı ilə reaksiyaya girərək Günəş işığını kosmosa əks etdirən sulfat aerozollarını əmələ gətirib. Bu, yer kürəsinin kəskin şəkildə soyumasına və vulkanik qış kimi tanınan qısa bir qlobal donma dövrünə səbəb olub.
Artan karbon dioksid səviyyələri səbəbiylə uzunmüddətli istiləşmə nəsli kəsməyə kömək edə bilsə də, araşdırma erkən sürətli soyutmanın ən dağıdıcı amil olduğunu göstərir. Bir çox növlər, xüsusən də soyuq şəraitə uyğunlaşmayanlar bu həddindən artıq soyuqluq dövründə ölüb.
Kolumbiyanın Lamont-Doherty İqlim Məktəbinin aparıcı müəllifi Dennis Kent deyib:
"Karbon qazı və sulfatlar yalnız əks yollarla deyil, həm də əks zaman çərçivələrində hərəkət edirlər. Karbon qazının yığılması və qızdırılması çox vaxt tələb edir, lakin sulfatların təsiri demək olar ki, ani olur. Bu, bizi insanların anlaya biləcəyi sahəyə aparır. Bu hadisələr həyatda baş verib".
Alimlər vulkan püskürmələrinin qalıqlarının tapıldığı müxtəlif geoloji ərazilərdən əldə edilən məlumatları müqayisə ediblər: Mərakeşdəki dağlar, Yeni Şotlandiyadakı Fundi körfəzi və Nyu-Cersidəki Nyuark hövzəsi.
Tədqiqatçılar vulkan püskürmələrinin vaxtını müəyyən etmək üçün paleomaqnetizm adlı metoddan istifadə ediblər. Nəticədə onlar hər biri bir əsrdən az davam edən beş ayrı lava impulsunu müəyyənləşdirib.
"Tədqiqatçılar təxminən 40.000 il ərzində yayılan beş ardıcıl ilk lava impulsları tapdılar - hər biri eyni istiqamətdə düzlənmiş maqnit hissəcikləri ilə, lava impulsunun maqnit qütbünün sürüşməsindən 100 ildən az əvvəl meydana gəldiyini göstərir", deyə nəşr qeyd edib.
Fosillər Trias dövründə iri sürünənlərin, amfibiyaların və bir çox tropik bitkilərin çiçəkləndiyini göstərir. Lakin bu növlər vulkan püskürmələrinin başlaması ilə birdən-birə yox olub. Bununla belə, erkən lələkli dinozavrlar, tısbağalar, kərtənkələlər və məməlilər kimi daha kiçik canlılar fəlakətli nəsli kəsilmədən sağ qalıblar və Yura dövründə çiçəkləniblər. /Qaynarinfo/
