Dünyada süni intellekt texnologiyasından istifadəni tənzimləyən ilk qanun avqustun 1-dən qüvvəyə minib. Aİ-nin Eur-Lex Hüquq Agentliyində dərc olunan tənzimləmədə biometrik identifikasiya ilə bağlı qaydalar diqqət çəkib. Hətta insanların emosional vəziyyətləri də biometrik məlumat ola bilər.
Turkustan.az xəbər verir ki, Avropa Komissiyası tərəfindən 2020-ci ildən bəri formalaşdırılan süni intellekt qanunu nəhayət, ötən ilin avqustun 1-də rəsmi olaraq qüvvəyə minib. May ayında bütün Aİ-yə üzv dövlətlər tərəfindən təsdiqlənən qanunla Avropada süni intellekt tətbiqləri üçün çərçivə yaradıldı. Aİ-nin hüquqi qurumu olan Eur-Lex-də dərc olunan məqalələr arasında ən diqqət çəkəni şəxslərin biometrik məlumatları ilə bağlı qaydalar olub. Sözügedən məlumatlarla bağlı qaydalar qanunun 14-18-ci maddələrində hərtərəfli təsvir edilmişdir. Qanun biometrik məlumatların yalnız rəqəmsal mühitdə şəxsiyyəti təsdiqləmə məqsədləri və insanların şəxsi həyatı ilə bağlı məlumatların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün istifadə oluna biləcəyi barədə xəbərdarlıqları ehtiva edir.
Bununla belə, tənzimləmədəki “yüksək risk” kateqoriyası və 5 maddədə sadalanan xəbərdarlıqlar biometrik məlumatlardan sui-istifadə hallarının qarşısının nə dərəcədə alınacağı ilə bağlı şübhələr yaradır. Əslində, süni intellekt konstitusiyasında risk əsaslı bir yanaşma ilə tətbiqlərə risk səviyyəsinə görə sanksiyalar tətbiq edilir. “Yüksək riskli” təcrübələrə ciddi öhdəliklər qoyulur.
Yüksək risk kateqoriyasına tibbi cihazlar, kredit qərarları sistemləri, təhsil qiymətləndirməsi və uzaqdan biometrik identifikasiya sistemləri daxildir. Biometrik tanınma sosial qiymətləndirmə sistemlərini və məlumatların təhlilinə görə vətəndaşları kateqoriyalara ayıran emosiyaların tanınması texnologiyalarını əhatə edir. Qanunun 14-cü maddəsində deyilir ki, “Biometrik məlumatlar fiziki şəxslərin şəxsiyyətini müəyyən etməyə, eyniləşdirməyə və ya kateqoriyalara ayırmağa, fiziki şəxslərin emosiyalarını tanımağa imkan verə bilər”.
Əsasnamənin 15-ci maddəsində biometrik məlumat ola biləcək məhdudiyyətlər belədir: “Bu tənzimləmədə qeyd olunan “biometrik identifikasiya” anlayışı üz, göz hərəkəti, bədən forması, səs, prosodiya kimi müəyyən edilir. arayış verilənlər bazasında saxlanılan biometrik məlumatlarla fərdin şəxsiyyəti." Bu, yeriş, duruş, ürək döyüntüsü, qan təzyiqi, qoxu, düyməni basma xüsusiyyətləri kimi insanın fiziki, fizioloji və davranış xüsusiyyətlərinin avtomatik tanınması kimi müəyyən edilməlidir.
15-ci maddədə fiziki şəxsin razılığına ehtiyac olmadan həyata keçiriləcək biometrik yoxlama prosesi aşağıdakı kimi müəyyən edilir: “Biometrik yoxlama, o cümlədən şəxsiyyətin yoxlanılması üçün istifadə edilmək üçün nəzərdə tutulmuş və yeganə məqsədi konkret fiziki şəxsin şəxsiyyət vəsiqəsi aldığını təsdiq etməkdir. iddia etdiyi şəxs və fiziki şəxsin şəxsiyyətini yalnız xidmətə çıxış, cihazdan istifadə üçün yoxlamaq." kilidini açmaq və ya obyektlərə təhlükəsiz girişi təmin etmək məqsədilə təsdiq etmək... Bu cür xüsusi kateqoriyalar əsas ola bilər.
Biometrik məlumatların əhatə dairəsinə daxil olan duyğu tanıma sistemləri aşağıdakı kimi müəyyən edilir: “Reqlamentdə qeyd olunan “duyğu tanıma sistemi” anlayışı, real insanın duyğularını və ya niyyətlərini müəyyən etmək və ya nəticə çıxarmaq məqsədi ilə süni intellekt sistemi kimi müəyyən edilməlidir. nifrət, utanma, həyəcan, utanc, nifrət, məmnunluq və əyləncə kimi duyğuları və ya niyyətləri ifadə edən anlayış;
Bildirilib ki, Avropa Birliyinin süni intellekt haqqında qanunun bütün maddələri 2026-cı ilə qədər mərhələli şəkildə qüvvəyə minəcək. Verilən açıqlamalarda, süni intellekt qanununun qüvvəyə minməsindən sonra 12 aya qədər ümumi təyinatlı sistemlərə məhdudiyyətlərin tətbiq edilməyəcəyi bildirilib. Yüksək riskli hesab edilən süni intellekt sistemlərinə qoyulan qadağaların 6 aydan sonra tətbiq ediləcəyi açıqlanıb.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
