“Ukraynaya qoşun göndərməkdən söhbət gedə bilməz”
Fransa prezidenti Emmanuel Makronun bu açıqlaması son günlər dünyada çoxlu əks-səda doğurub.
“Əgər siz qoşun göndərsəniz, münaqişə qaçılmaz olacaq”, - Putin bildirib. Nüvə müharibəsi ilə bağlı şayiələr yenidən yayılmağa başlayıb.
NATO YENİDƏ RUSİYA İLƏ ÜZ-ÜZƏ GƏLİB
Əvvəlcə NATO və Rusiyanın hərbi qüvvələrini qısaca müqayisə edək.
NATO əhalinin sayına görə Rusiyadan 6 dəfə böyükdür. NATO hərbi xərclərə 1,1 trilyon dollar ayırdığı halda, Rusiya 111 milyard dollar ayırır.
NATO-nun şəxsi heyətinin sayı 3 milyon 142 min nəfərdir. Rusiya ordusu 1 milyon 320 min nəfərdən ibarətdir. NATO cəbhəsində 14 min 125, Rusiyada isə 12 min 267 tank var. NATO-nun 21 min 104 təyyarəsi, 4 min 418 təyyarəsi və 1916 gəmisi ilə müqayisədə 653 gəmi fərq var.
Makronun bəyanatını birbaşa hərbi münaqişə deyil, “geri xidmət təklifi” kimi qiymətləndirmək olar. Çünki NATO-nun bütün müttəfiqləri deyil, bəzi üzv ölkələr cəbhə xəttinə əsgər göndərməyə çalışsalar, bu, alyansın 5-ci maddəsinin işə düşməsi üçün şərait yaradacaq. Başqa sözlə, Rusiyanın bir NATO ölkəsi ilə münaqişəsi 5-ci maddəyə görə bütün NATO üzvlərindən Rusiya ilə hərtərəfli müharibə aparmağı tələb edir. Yeri gəlmişkən, Makronun bəyanatından sonra Avropa Birliyi və NATO-ya üzv ölkələrdən qoşun göndərməyəcəkləri ilə bağlı ardıcıl bəyanatlar gəlib.
NÜVƏ MÜHARİBƏSİ OLACAQ?
Rusiya öz suverenliyinə təhlükə olmadığı təqdirdə nüvə silahına əl atmayacağını iddia edir. Bu mənada Putinin son açıqlamalarında nüvə təhlükəsi var.
Putin Qərb dövlətlərinə "Qərb dövlətləri anlamalıdır ki, bizim də silahlarımız var. Qərbin irəli sürdüyü hər şey nüvə silahından istifadə etməklə real münaqişə təhlükəsi yaradır ki, bu da sivilizasiyanın məhvi deməkdir" deyərək mesajını verib. İndiki şəraitdə Ukraynaya dəstəyi yük kimi görməyə başlayan öz vətəndaşlarını qoşun yeritmək və Rusiyaya qarşı vuruşmağa inandırmaq Qərb siyasətçiləri üçün çox çətindir .
MAKRONUN MƏQSƏDİ NƏDİR?
Fransa liderinin əsgər göndərmək təklifində əslində iki mesaj var. Bunlardan biri təbii ki, Rusiyaya aiddir. O, bəyan edir ki, Avropa Ukraynada Putinə məğlub olmamaq üçün nə lazımdırsa edəcək. Çünki Putinin fikrincə, proses çox müsbət istiqamətdə gedir. Dünyanın gözü Qəzzada baş verən soyqırımına yönəlib. Amerikada NATO-nun ən güclü üzvü, seçkilərdə qalib gəlmə ehtimalı olan keçmiş prezident Tramp müdafiə xərclərini ödəməyən üzv ölkələri Rusiyanın əsirinə çevrilməklə hədələyir. Yəni Makron açıqlaması ilə “Avropa təslim olmadı” mesajını vermək istəyir.
Makronun ikinci mesajı Avropayadır. O, 2017-ci ildən Avropanın strateji muxtariyyətini müdafiə edir. "Biz ABŞ-dan müstəqil olmalıyıq" deyir. Digər tərəfdən, Avropa liderliyi üçün oynamağa çalışır. O, Aİ daxilində liderlik rolunu itirəcəyindən qorxduğu Almaniyanı Ukraynaya qarşı kifayət qədər dəstək vermədiyinə görə tənqid edir. Bu cür açıqlamalarla o, özü və ölkəsi haqqında təsəvvürü gücləndirməyə çalışır. Lakin Almaniyanın Ukraynaya verdiyi dəstək Fransadan 28 dəfə çoxdur.
Makronun açıqlamasının nə qədər düşünülmüş və planlı olduğu da mübahisəlidir.
LİDERLİK RƏQABƏTİ AVROPA BİRLİYİNİ PARÇALAYACAQ?
Bir müddətdir ki, Fransa ilə Almaniya arasında müxtəlif mövzularda münaqişələr olub. Almaniyanın bir neçə ay əvvəl Ukraynaya 8 milyard avro yardım vəd etməsi Fransanın reaksiyasına səbəb olmuşdu. Paris administrasiyası Berlini təkbaşına hərəkət etməkdə günahlandırsa da, Almaniya AB üzvlərini Ukraynaya kifayət qədər yardım göndərmədiyinə görə tənqid edib.
Bazar ertəsi Parisdə keçirilən sammitlə iki ölkə arasında böhran daha da kəskinləşib.
Aİ mart ayına qədər Ukraynaya 1 milyon artilleriya mərmisi verməyi öhdəsinə götürmüşdü və Fransa uzun müddət bu öhdəliyin qarşısını almışdı. Paris administrasiyası silah-sursatın Avropadan tədarük edilməsində israr etsə də, böhran Parisdə aradan qaldırıldı. Sammitdə Fransa təkidindən əl çəkərək “AB vədini yerinə yetirməyəcəkmi?” narahatlığını aradan qaldırdı.
Artilleriya mərmisi böhranı aradan qaldırılsa da, Makron sensasion açıqlamaları ilə yeni böhranlara dəvət etdi. Fransa prezidenti Ukraynaya orta və uzaq mənzilli raketlərin tədarükü üçün yeni koalisiyanın yaradılacağını açıqlayıb. Bu bəyanat Berlin cəbhəsində “Almaniyanı Ukraynaya Toros qanadlı raketi göndərməyə razı salmaq cəhdi” kimi qiymətləndirilib.
Almaniya Toros raketlərini Ukraynaya göndərəcəyi təqdirdə Rusiya ilə böhran yaşayacağını bilir. Çünki raketlər nəzəri olaraq Rusiya şəhərlərini, o cümlədən paytaxt Moskvanı asanlıqla vura biləcək mənzilə malikdir. Eyni zamanda, Almaniya raketlərin necə istifadə olunduğuna nəzarət etmək üçün Ukraynaya qoşun yeritmək məcburiyyətində qalmaq istəmir. Bir sözlə, Şolts administrasiyası Rusiya ilə gərginliyi artırmamaq və Ukraynada qoşun saxlamamaqda qərarlıdır.
Fransa və Almaniyanın qarşılıqlı etimadı itirdiyi bu dövrdə “qoşun göndərmək” təklifi prosesin ədviyyatı oldu. Almaniya Makronun bəyanatlarına cavab olaraq Ukraynaya qoşun yeritməyəcəyini açıqlayıb. Makron Şolts-u zəiflikdə ittiham edib.
Digər tərəfdən Fransa ilə Almaniya arasındakı böhran hələ AB-ni parçalayacaq səviyyədə olmasa da, Almaniyada yüksəlişdə olan ifrat sağçı AFD partiyasının ayrılacağına söz verdiyini unutmaq olmaz.
Gəlin Makronun Fransadakı açıqlamasının əks-sədasından danışaq. Makron ölkəsində Avropada olduğundan daha çox reaksiya alıb.
İfrat sağçı Marin Le Pen Makronu “fransız uşaqların həyatı ilə oynadığına” görə tənqid edib. İfrat solçu lider Jean-Luc Melenchon nüvə güclərini bir-birinə qarşı qoymağın dəlilik olduğunu söyləyib.
Fransa prezidentinin ambisiyaları həm Aİ, həm NATO, həm də öz ölkəsini narahat etsə də, qarşıdan gələn seçkilər ifrat sağçıların yüksəlişini davam etdirdiyi Fransada Makronun bütün xəyallarını puça çıxara bilər.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
