Avropa Azərbaycan təbii qazını qitəyə nəql etmək istəyir, lakin Rusiyadan keçməklə nəzərdə tutulan tranzit marşrutu çox riskli hesab olunur. Avropalı enerji ekspertlərinin fikrincə, Azərbaycan təbii qazının Türkiyə üzərindən Şərqi Avropaya və bütün qitəyə nəqli ən güclü alternativ kimi seçilir.
Turkustan.az xəbər verir ki, Avropa İttifaqına (Aİ) yaxınlığı ilə tanınan “Euractiv” nəşrinin əldə etdiyi kulis məlumatlarına görə, Avropa rəsmiləri Rusiyanın enerji resurslarından asılılığını azaltmaq üçün Azərbaycan təbii qazını qitəyə çatdırmaq üçün alternativləri müzakirə edirlər. Həmçinin Türkiyədən keçən TANAP və Bakı-Tbilisi-Ərzurum təbii qaz xətlərinin Şərqi Avropaya uzadılması layihəsi də gündəmdədir.
Euractiv mediasının Brüssel lobbilərindən əldə etdiyi məlumata görə, Aİ, xüsusilə enerjiyə cavabdeh olan Enerji Komissarlığı (Nazirlik) Azərbaycan təbii qazının Rusiya üzərindən Avropaya çatdırılmasının qarşısını almaq üçün tövsiyə hesabatları hazırlamağa başlayıb. Rusiyanın mümkün strateji böhranda öz ərazisindən keçən Azərbaycan təbii qaz kəmərini bağlaya və Avropanı yeni enerji böhranı ilə üz-üzə qoya biləcəyindən narahat olan digər Aİ qurumları alternativ planlar üzərində işləməyə başlayıblar.
Rusiya və Ukrayna arasında davam edən müharibəyə baxmayaraq davam edən, lakin müddəti 2024-cü ilin dekabrında başa çatacaq enerji tranziti sazişi üçün Aİ də alternativ ölkələr və marşrutlar yaratmağa başlayıb. Slovakiya və Macarıstan Rusiya qazının öz əraziləri vasitəsilə Avropaya nəqli ilə bağlı Aİ-yə öz təkliflərini təqdim ediblər.
Aİ lobbilərindən əldə edilən məlumata görə, Azərbaycan rəsmiləri Aİ-nin xarici siyasət nümayəndələrinin və Ukraynanın yüksək vəzifəli bürokratlarının onlara yeni təkliflə gəldiyini təsdiqləyir. Bu təklifə görə, Avropa İttifaqı Azərbaycan təbii qazını Ukrayna və Rusiya vasitəsilə Avropaya çatdırmaq istəyir, lakin Aİ-nin enerji komissarı diplomatların bu təklifinə müsbət yanaşmır. Avropanın enerji rəsmiləri bu təklifi “qısamüddətli həll” hesab edir və bunun ciddi təhlükəsizlik problemi yaratdığını düşünürlər. Aİ-nin enerji ekspertlərinin fikrincə, Rusiya alternativ enerji təchizatçısı olan ölkənin Rusiya ərazisindən keçməklə Avropaya gedən resurslarına dözməyəcək. Enerji mütəxəssisləri Rusiyanın 2023-cü ildə Şərqi Avropa ölkələri vasitəsilə bütün Avropa qitəsinə 12 milyard kubmetr enerji tədarük edəcəyini və 5 milyard dollar gəlir əldə edəcəyini də vurğulayırlar. Digər tərəfdən, ekspertlər də vurğulayırlar ki, Rusiya enerji ixracatını “zərurət yarandıqda azaltmaq və ya bağlamaq üçün silah kimi istifadə edir”.
Enerji ekspertləri də düşünürlər ki, Azərbaycan enerjisi Rusiya və Azərbaycan enerji şirkətləri arasında svop müqavilələri vasitəsilə Avropaya nəql edilə bilər. Ancaq bu halda Avropaya çatacaq təbii qazın böyük hissəsinin yenə Rusiya qazı olacağı xəbərdarlığı edilir.
Avropalı təhlükəsizlik ekspertləri hesab edir ki, Azərbaycan təbii qazı Avropaya çatdırıldıqdan sonra Rusiyaya qarşı daha sərt sanksiyalar və məhdudiyyətlər tətbiq oluna bilər. Avropalı ekspertlərin fikrincə, Bakı-Tbilisi-Ərzurum Təbii Qaz Boru Kəmərinin Trans-Anadolu Təbii Qaz Boru Kəməri (TANAP) ilə birləşdirilməsi və Azərbaycan təbii qazının Türkiyə üzərindən Şərqi Avropa ölkələrinə, oradan isə bütün Avropa qitəsinə çatdırılması gündəmdədir. ən güclü alternativdir. Avropalı enerji ekspertlərinin fikrincə, bu layihə üçün TANAP-a yeni təbii qaz kəmərinin əlavə edilməsinə ehtiyac yoxdur. Mövcud xəttə əlavə olunacaq dörd əsas stansiya ilə xəttin illik ötürücülüyünün 16,2 milyard kubmetrdən 31 milyard kubmetrə qədər artırıla biləcəyi düşünülür.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
