Oktyabrın 15-də Suriya Ərəb Respublikasının (SAR) prezidenti Əhməd Əl Şaraa Rusiyaya ilk dəfə rəsmi səfər edib və Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşüb. Görüş iki saat yarımdan çox davam edib. Putin və Əl Şaraa əvvəlcə məhdud tərkibdə danışıqlar aparıb, daha sonra görüş onların nümayəndə heyətlərinin üzvlərinin iştirakı ilə geniş tərkibdə davam edib.
Qeyd edək ki, Rusiya və yeni Dəməşq administrasiyası Rusiyanın Suriyadakı hərbi bazalarının statusu ilə bağlı aylardır müzakirələr aparırdı. Əhməd Əl Şaraa bazaların açılması qarşılığında Bəşər Əsədin ekstradisiyasını tələb etmiş, lakin Kreml onun bu istəyini cavabsız qoymuşdu.
Xatırladaq ki, bu ilin aprel ayında Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin direktoru Sergey Narışkin Azərbaycanda Suriya kəşfiyyatının əməkdaşı ilə görüşdüyünü bildirmişdi, lakin o görüşün təfərrüatlarını açıqlamamışdı.
Globalinfo.az-a danışan türkiyəli tarixçi alim, politoloq Mehmet Perinçek deyib ki, Rusiya və Suriya, hətta Türkiyə, Azərbaycan və İranın da bölgədə ümumi maraqları, hətta taleləri var:
“Suriyanın ərazi bütövlüyü Rusiyanın təhlükəsizliyi deməkdir. Rusiyanın təhlükəsizliyi Türkiyənin təhlükəsizliyi deməkdir. Türkiyənin ərazi bütövlüyü İranın və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü deməkdir. Ümumi maraqlar isə təbii ki, əməkdaşlığa gətirib çıxarır.
Mehmet Perinçek
Əl Şaraa hakimiyyətə gəldikdən sonra Suriyada ciddi çətinliklərlə üzləşdi. İsrailin təcavüzü İrana qarşı düşmənçiliklə dayandırıla bilmədi. Hətta “İsraillə ümumi düşmənlərimiz var, regionun təhlükəsizliyini birlikdə təmin edə bilərik” kimi çağırışlar da İsraili dayandıra bilmədi. Nəticədə İsrail Suriyanın işğalını genişləndirdi. Dürzi bölgəsini Suriya və Dəməşqdən tamamilə qopardı. Suriya indi də PKK-PYD ilə bağlı oxşar problemlərlə üzləşməkdədir. ABŞ-İsrail ittifaqı Suriyanı çox çətin vəziyyətə salıb. Bu təhlükəyə qarşı durmaq üçün zəifləmiş Suriyaya təbii ki, müxtəlif əməkdaşlıqlar lazımdır. Türkiyə bunların önündə gəlir. Ancaq digər tərəfdən də qarşıdakı düşmənin böyüklüyünü nəzərə alsaq, Rusiyadan başqa ciddi variantlar yoxdur. Rusiya tarixən Sovet İttifaqından bəri, xüsusilə də Əsəd dövründən bəri bölgə ilə bağlı ciddi təcrübəyə malikdir və bölgəni tanıyır. Həm də Suriyanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində fəaliyyət göstərib. Bundan sonra da Suriyanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsində Dəməşq hökumətinə dəstək verə bilər. Yadplanetlilərin İsrail və Amerikanın planlarına, Suriyanın bölünməsinə qarşı gəlib Suriyaya dəstək verməsi mümkün deyil”.
M. Perinçek bildirib ki, konkret vəziyyətin təhlili aparıldıqda Dəməşqin Astana prosesini və ya buna bənzər prosesləri bərpa etməkdən başqa yolu qalmır:
“Bu səfər də bu zərurətin bir hissəsidir, nəticəsidir. Rusiyanın nöqteyi-nəzərindən Suriyanın bölünməsi orada qondarma Kürdüstanın yaradılması deməkdir ki, bu da ikinci İsrail olacaq. Bu, ABŞ və İsrail üçün Rusiyaya qarşı yeni baza əldə etmək demək olardı. Ona görə də Rusiya Suriyanın ərazi bütövlüyünü qorumağa məcburdur. Suriya da öz növbəsində Rusiya ilə əməkdaşlıq etməyə məcburdur. Və Suriyanın ərazi bütövlüyü regional sülh, region ölkələrinin maraqları və bu ölkələrin təhlükəsizliyi baxımdan mühüm əhəmiyyətə malikdir. Buna əsaslanaraq iki ölkə iqtisadi, siyasi, hətta bəlkə də hərbi sahədə əməkdaşlığa can atacaq. Bundan başqa, Suriyanın İsraili razı salaraq ABŞ ilə əməkdaşlıq edərək öz təhlükəsizliyini təmin etməsi qeyri-mümkün görünür”.
Politoloq Bəşər Əsədin ekstradisiyası məsələsinə də toxunub:
“Bu heç cür mümkün deyil. Rusiya heç vaxt onu verməz. Belə bir addımla müttəfiqləri arasında inamsızlıq yaradar ki, bunu da heç vaxt istəməzlər”.
Beynəlxalq münasibətlər üzrə türkiyəli ekspert İsmail Cingöz isə deyib ki, Əhməd Əl Şaraa hakimiyyətinin legitimliyini təsdiqləmək üçün Rusiyaya səfər edib:
İsmail Cingöz
“Əhməd Əl Şaraanın bu səfəri Rusiya ilə dialoqa təkan verir. Rusiya Suriyadakı mövcudluğunu bərpa etməyi və Tartus və Hmeymim hərbi bazalarına qayıtmağı hədəfləyir. Çox güman ki, ABŞ bu hadisələrdən xəbərdar idi. Çünki onların Alyaska görüşündə bu məsələləri müzakirə etdiyi dəqiqdir. ABŞ və Rusiya növbəti 25 il ərzində qlobal liderliklərini itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir. Yeni çoxqütblü dünya sistemi qurulur. Məlumdur ki, Rusiya və ABŞ Ukraynanın yeraltı və yerüstü sərvətlərini, qiymətli torpaq elementlərini bölüşmək barədə razılığa gəliblər. Ona görə də Rusiyanın Suriyaya və Yaxın Şərqə qayıtmasını dayandıra bilməyəcəyini və Ukraynanın resurslarına ehtiyacı olduğunu bilən ABŞ bunu qəbul edib”.
İ. Cingöz qeyd edib ki, Türkiyə, Rusiya və Suriyanın üçtərəfli tarazlıq yaratması da böyük ehtimaldır:
“Suriyanın Türkiyəsiz yeni dövlət qurma ehtimalı demək olar ki, sıfıra bərabərdir. Rusiya son zamanlar Türkiyəyə tarixdə heç vaxt olmadığı qədər ehtiyac duyduğu bir dövr yaşayır. Belə bir vəziyyətdə Rusiya Türkiyəni uzaqlaşdıra bilməz. Türkiyə Suriyanı tərk etməyəcəyi üçün Rusiya-Türkiyə-Suriya üçlü qrup yaradacaq və bu bölgədəki varlıqlarını birlikdə qorumağa çalışacaqlar. Çünki Türkiyəsiz nə Rusiya, nə ABŞ, nə də Avropa bölgədə tarazlıq yarada bilməz. Suriya da bundan faydalanır. Eyni zamanda ABŞ buna göz yumacaq. Ona görə də yeni dünya sistemində Rusiya öz hərbi bazalarına qayıdaraq Yaxın Şərqə daxil olmağa çalışır. Beləliklə, Rusiya həm Şərqi Aralıq dənizi, həm də Afrika ölkələrindəki müttəfiq dövlətlər, eləcə də ona yaxın dövlətlərə sıçrayış nöqtəsi kimi Suriyaya qayıtmağa çalışır. Səfər zamanı Əhməd Əl Şaraa Rusiyadan Əsədin ekstradisiyasını tələb edib. Lakin Rusiya Əsədi ekstradisiya etməyəcək. Çünki prinsip etibarı ilə Rusiya tarixən heç vaxt müttəfiq, özünə yaxın liderləri ekstradisiya etməyib. Əsədi də ekstradisiya etməyəcəyini iddia etmək olar”.
