Rusiyanın ədəbsiz işğal mahiyyəti - Elçin Əlibəyli yazır

Xəlil Rza yazırdı:
“Puşkin idi yaxşısı,
‘Смирись, Кавказ, Ермолов идет’.
Böylə yazdı idiot.”
Lermontovdu yaxşısı,
Şer yazan əlində durur hələ bu gün də
Qanlı Çeçenistanın,
Topla, tankla girdiyi neçə bağın, bostanın.
Bu, çox emosional təsir bağışlayır. Onda keçək “kübar” və “soyuqqanlı” rus klassikası ilə rus mahiyyətinin izahına. Bu gün bütün dünyada rusdilli “mədəniyyət” ideyasını müdafiə edənlər görəsən Pasternakı oxuyublarmı? “Doktor Jivaqo” romanına görə Nobel mükafatına layiq görülən Pasternakı. Elə həmin Pasternakı ki, Rusiyada zamanlar yenə də ənənəvi şəkildə çətin olduğuna görə o, bu mükafatdan imtina etməyə məcbur qalmışdı.
Özünü xatırladığı vaxtdan bəri heyrətlənməkdən vaz keçən Pasternak yazırdı: necə olur ki, əl-ayaqların eyni olduğu, dilin və vərdişlərin ortaq olduğu bir halda insan hamı kimi olmaya bilər və üstəlik, az adamın xoşuna gələn, sevilməyən bir şey ola bilər. Maraqlıdır və yenə də rusun mahiyyətini göstərir. Rus klassikasını rus dilində oxuyanda rusun mahiyyətini daha dəqiq anlayırsan. Klassika elə buna görə klassikadır ki, bütün zamanlar üçün aktuallığını qoruyur.
M.Bulqakovun “Master və Marqarita” əsərində Moskvaya gələn Volanddan Berlioz soruşur:
– Harada yaşayacaqsınız?
Voland cavab verir:
– Sizin mənzilinizdə.
Jirinovski də Gürcüstan haqqında 2008-ci ildə deyirdi: “Biz orada yaşayacağıq, onlar isə bizim üçün işləyəcəklər. Cənubi Osetiya isə NATO-ya yönəlmiş Gürcüstana qarşı bizim ön cəbhə hərbi bazamız olacaq”.
2008-ci ildə Rusiya Gürcüstana qarşı müharibə apardı. Avqustun 5 günü ərzində 1000 nəfəri qətlə yetirən Rusiya Putinin dili ilə danışdı: “Mən gürcü xalqına qarşı ən xoş münasibətə malik olduğumu deyəndə nə zarafat edirəm, nə də istehza ilə danışıram”.
M.Qorki “Dibdə” pyesində Satinin dili ilə deyir: “İnsana hörmət etmək lazımdır, ona yazığı gəlmək yox, mərhəmətlə alçaltmaq yox, məhz hörmət etmək lazımdır”.
Sonra nə dedi Putin? 2014-cü ilin martında: “Ukrayna rusların ölkəsidir”. Sonra nə oldu? 24 fevral 2022-ci ildə: “Bununla əlaqədar olaraq, BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinin 7-ci hissəsinə uyğun şəkildə, Rusiya Federasiya Şurasının sanksiyası ilə və cari ilin 22 fevralında Federal Məclis tərəfindən ratifikasiya edilmiş Donetsk Xalq Respublikası və Luqansk Xalq Respublikası ilə dostluq və qarşılıqlı yardım haqqında müqavilələrin icrası çərçivəsində mən xüsusi hərbi əməliyyatın keçirilməsi barədə qərar qəbul etmişəm”. Yüz minlərin qanını tökən Ukrayna müharibəsi başladı.
Ukraynalı jurnalistin 2016-cı ilin yanvarında Donbasda Rusiya Federasiyasının fəaliyyəti ilə bağlı “Rusiya diplomatiyası ‘русский мир’ kimi bir anlayışın bu cür kombinasiyasını necə reabilitasiya edəcək? Çünki siz artıq bütün planetə göstərmisiniz ki, bu, rus dünyası deyil, rus müharibəsi və rus ölümüdür” sualına xarici işlər naziri Lavrov belə cavab verdi: “Rus dünyası mövcuddur. Bu, layihə deyil, obyektiv reallıqdır. Yaxın vaxtlara qədər bizdə soydaşlarımıza kömək etməyə vaxt tapılmırdı ki, onlar özlərini ikinci dərəcəli insanlar kimi hiss etməsinlər, ana dillərində danışmaq imkanından məhrum edilməsinlər. Bu, Ukraynada yaşayan ruslara da aiddir”.
Gerçəkdən də “Russkiy mir” hər yerə müharibə gətirir.
19 avqust 2024-cü ildə Bakıda Putin dedi: “Rusiya Azərbaycanla çoxplanlı dostluq münasibətlərinin inkişafına böyük əhəmiyyət verir. Bu münasibətlərin əsasını bərabərlik, bir-birinin maraqlarını nəzərə almaq və əlbəttə, əsrlər boyu xalqlarımızı birləşdirən sıx insani və mədəni bağlar təşkil edir”. 25 dekabrda təyyarənin vurulması, azərbaycanlı diasporaya qarşı terror və repressiyaları başlatdı.
18 mart 2015-ci ildə Putin konsert zamanı çıxış edərək dedi: “Söhbət milyonlarla rus insanından, milyonlarla soydaşımızdan gedir ki, onlar bizim köməyimizə və dəstəyimizə ehtiyac duyurlar. Biz bütün bunların bizim üçün nə qədər vacib olduğunu anladıq”.
B.Pasternakın “Doktor Jivaqo” əsərində Lara Antipova deyir: “Sevgidən də daha vacib bir şey var. Günah. Günah hissi”. Günah hissinin əvəzində nə oldu?
F.Dostoyevskinin “Cinlər” əsərində inqilabi özəyin əsas ideya müəllifi Pyotr Verxovenski deyir: “Biz yanğınlar törədəcəyik. Biz əfsanələr uyduracağıq, dağıntını bəyan edəcəyik. Elə bir silkələnmə başlayacaq ki, dünya hələ belə bir şey görməyib. Qoy bir nəsil yetişsin. Bir-iki azğın nəsil lazımdır. Eşidilməmiş, həqiqi bir azğınlıq — insanın iyrənc, qorxaq, qəddar, özünü sevən bir varlığa çevrildiyi azğınlıq”.
İndi biz bu azğınlığı bütün Rusiya boyunca görürük. M.Bulqakovun “İt ürəyi” əsərində doktor Preobrajenski demişkən: “Ev məhv oldu. Hər şey yağ kimi gedəcək. Əvvəlcə hər axşam oxumalar olacaq, sonra tualetlərdə borular donacaq, daha sonra buxar isitmə sistemi partlayacaq və beləcə davam edəcək”.
Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin təyyarə qəzasının ildönümü ərəfəsində Bakıya gəldi. N.Qoqolun “Müfəttiş” pyesində şəhər valisi müfəttişin gəldiyini elan edərək deyir: “İndiyə qədər, Allaha şükür, başqa şəhərlərə sarı gedirdilər, indi isə növbə bizim şəhərə çatdı”. Buna məhkəmə sədri Lyapkin-Tyapkin cavab verir: “Burada daha incə və daha çox siyasi bir səbəb var. Bu o deməkdir ki, Rusiya… bəli… müharibə aparmaq istəyir və nazirlik də, bax görürsünüz, haradasa xəyanət olub-olmadığını öyrənmək üçün bir məmur göndərib”.
Qaluzin Bakıya gəlib nəsə istədi. Biz isə heç nə istəmədik, çünki rus klassikasını ruslardan yaxşı bilirik. M.Bulqakov “Master və Marqarita” əsərində Volandın dili ilə deyirdi: “Heç vaxt heç nə istəməyin. Heç vaxt və heç nə. Xüsusilə də sizdən güclü olanlardan. Özləri təklif edəcəklər. Və hər şeyi özləri verəcəklər”.
Biz bilirik ki, İ.S.Turgenyev demişkən, “Rus bütün dünyada ən böyük və ən həyasız yalançıdır”. Ədəbi nümunələr rus mahiyyətini bədii dillə göstərir, çünki Rusiyanı adi, normal ağıl ilə anlamaq olmur. Elm də bu fikirdədir. Akademik İ.P.Pavlov deyirdi: “Rus insanı haqqında kədərli baxışımı bildirməliyəm — onun beyin sistemi o qədər zəifdir ki, reallığı olduğu kimi qavramaq qabiliyyətinə malik deyil. Onun üçün yalnız sözlər mövcuddur. Onun şərti refleksləri hərəkətlərlə deyil, sözlərlə əlaqələndirilir”.
Reallığı qavraya bilməyən Rusiya görəsən hansı reallığı yaratmaq istəyir?