Xüsusilə işçilər arasında sürətlə artan və yayılan tükənmişlik sindromu müxtəlif dövrlərdə aktual mövzuya çevrilib. Bəs Tükənmişlik Sindromu nədir və onu necə başa düşmək olar? Tükənmişlik sindromunun simptomları və müalicəsi hansılardır? Mövzu ilə bağlı bilməli olduğunuz bütün təfərrüatları topladıq.
Çox vaxt məşğul iş həyatı nəticəsində inkişaf edən tükənmişlik sindromu insanların həyat keyfiyyətinə təsir edə biləcək ciddi bir vəziyyətdir. Tükənmişlik sindromu hələ xəstəlik sayılmasa da, uzunmüddətli vəziyyətlərdə həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur. Bu məzmunda tükənmişlik sindromu nədir və niyə baş verir? Burada tükənmişlik sindromunun əlamətlərini və müalicəsini sizin üçün topladıq.
Tükənmişlik sindromu iş həyatında tez-tez rast gəlinən və uzun müddətli stress, sıx iş tempi, emosional və zehni tükənmə nəticəsində ortaya çıxan bir vəziyyətdir. Bu sindrom insanın işdəki məhsuldarlığını aşağı salır, onun emosional tükənməsinə və işə bağlılığını itirməsinə səbəb ola bilər.
Tükənmişlik sindromunun simptomları arasında daimi yorğunluq, işə marağın azalması, dəyərsizlik hissləri, emosional uzaqlaşma, daimi gərginlik və narahatlıq ola bilər. Bu əlamətlərə daha çox iş və şəxsi həyat arasında tarazlığı saxlamaqda çətinlik çəkən insanlarda rast gəlinir.
Tükənmişlik sindromunun diaqnozu üçün xəstənin ətraflı tarixi dinlənilməlidir. Psixiatrlar və psixoloqlar tərəfindən aparılan müsahibələr və müayinələr nəticəsində simptomların şübhələndiyi hallarda, tükənmişlik sindromu testi olaraq da bilinən Maslach Tükənmişlik İnventarizasiyası (MBI) tətbiq edilir.
Bu inventar, uğursuzluq, emosional tükənmə və ətraf mühitə qarşı həssaslıq kimi məsələləri sınamağa və ölçməyə imkan verir. Alınan bal sayəsində insanın tükənmişlik sindromunun olub-olmadığı, əgər varsa hansı səviyyədə olduğu anlaşılır. Ona görə də ətraflı psixoloji müayinə aparılmalıdır. Müalicənin düzgün aparılması və məqsədinə çatması üçün xəstələr onlara yönəlmiş suallara tam və dəqiq cavab verməlidirlər.
Tükənmişlik sindromunun ən çox görülən əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Fiziki yorğunluq hissi
- Emosional tükənmə hissi
- İnsanı əsir götürən neqativ fikirlər
- Pessimizm
- Sadə tapşırıqları yerinə yetirməkdə çətinlik
- İşdən soyumaq
- Ümidsizlik
- Özünü dəyərsiz hiss etmək
- Peşəkar özünə inamın azalması
- Unutqanlıq və diqqətsizlik
- Daimi yorğunluq və yorğunluq hissi
- Diqqət dağınıqlığı
- Yuxu problemləri
- Qəbizlik və ishal kimi həzm sisteminin pozğunluqları
- Ürək döyüntüsü və tənəffüs çətinliyi
- Bədənin müəyyən hissələrində, o cümlədən baş, arxa və ayaqlarda ağrı
Bu səbəblərdən başqa, tükənmişlik sindromunun daha bir çox fərdi simptomları ilə qarşılaşmaq mümkündür. Bu səbəbdən yuxarıda sadalanan bəzi simptomları yaşayan insanlar tükənmişlik sindromu üçün mütləq testlərdən keçməlidirlər.
Tükənmişlik sindromu üçün qəbul edilmiş dərman müalicəsi hələ mövcud deyil. Demək olar ki, ən yaxşı müalicə üsulları gündəlik həyatı təşkil etmək və özünə vaxt ayırmaqdır. Bu məqsədlə işçilər özləri üçün kiçik fasilələr təşkil edə, işdən kənar hobbilərlə məşğul olaraq iş və şəxsi həyatı balanslaşdırmağa çalışa bilərlər. Sağlam qidalanmaq, bol su içmək, meyvə və tərəvəzlərdən istifadə etmək də tükənmişlik sindromunun inkişafının qarşısını ala bilər.
Öz səyləri ilə tükənmişlik sindromunun öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkən fərdlər psixoterapiyaya başlaya bilərlər. İnsan psixoterapiya vasitəsilə öz düşüncə dövrlərini və əsaslarını kəşf edərək tükənmişlik sindromundan xilas ola bilər. Psixoloji dəstək bir insana mövcud vəziyyətdə görə bilmədiyi variantların olduğunu başa düşməyə kömək edə bilər.
Tükənmişlik sindromu adətən uzunmüddətli stress və sıx iş yükü altında işləyən insanlarda müşahidə olunur. Xüsusilə, aşağıdakı qruplar tükənmişlik sindromu üçün yüksək risk altındadır:
- Səhiyyə işçiləri
- Müəllimlər
- Biznes mütəxəssisləri
- Sosial işçilər
- İlk cavab verənlər
- Xeyriyyə Sektoru İşçiləri
- Məşhurlar
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
