Xəbər verildiyi kimi, bu gün Qazaxın 4 kəndinin Azərbaycana qaytarılması barədə Ermənistanla razılıq əldə edilib.
Turkustan.az Axar.az -a istinadən xəbər verir ki, Ermənistan Baş Nazirlik Aparatının İnformasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi bununla bağlı izahat yayıb.
Sual: Bu gün keçirilən iclasdan sonra Ermənistan və Azərbaycanın dövlət sərhədinin demarkasiyası üzrə komissiyaları birgə press-reliz yayıblar və orada bildirilir ki, sərhədin Bağanis (ER) - Bağanis Ayrım (AR), Voskepar (ER) - Aşağı Əskipara (AR), Kirants (ER) – Xeyrimli (AR) və Berkaber (ER) - Qızılhacılı (AR) yaşayış məntəqələri arasında bilavasitə keçməsini razılaşdırıblar. Bu nə deməkdir?
Cavab: O deməkdir ki, iki komissiya yuxarıda adıçəkilən kəndlər arasında Sovetlər İttifaqı dövründə mövcud olan sərhədləri xəritədə əks etdirib və növbəti mərhələdə bu sərhədlər yerlərdə də dəqiqləşdirilməli və ifadə olunmalıdır. Bu görünməmiş bir hadisə olacaq. Ölkələrimiz arasında ilk dəfə olaraq dörd kəndin ərazisində dövlət sərhədi demarkasiya olunacaq.
Sual: Bu proses hansı ilin xəritələrinə əsaslanır?
Cavab: Prosesin kartoqrafik əsasını belə səlahiyyətlərə malik orqanlar tərəfindən tərtib edilmiş SSRİ dövrünün hüquqi əsaslandırılması ilə ən son topoqrafik xəritələr təşkil edir. Əhəmiyyətli detal ondan ibarətdir ki, Komissiyaların yaydığı bəyanata görə, Sovet İttifaqının dağıldığı dövrdə mövcud olan və hüquqi əsası olan sərhədlər bərpa olunur. Yəni Sovet Ermənistanı ilə Sovet Azərbaycanı arasında de-yure mövcud olan sərhədlər var idi. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, Komissiyalar Ermənistan və Azərbaycan arasında sərhədin bütün demarkasiyası prosesində əsas prinsip kimi 1991-ci il Almatı Bəyannaməsinə əsaslanacaqlar. Bu prinsip yaxın aylarda tərəflər arasında razılaşdırılacaq və parlamentdə təsdiqləmə prosesi də daxil olmaqla, lazımi daxili razılaşmalardan keçəcək.
Sual: Bugünkü elanda o da bildirilir ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsində Almatı Bəyannaməsindən fərqli fundamental prinsip qeyd olunarsa, sərhədin demarkasiyasının tənzimlənməsi həmin prinsipə uyğun olacaq. Bu, Almatı Bəyannaməsindən imtina etmək üçün əsas deyilmi?
Cavab: Xeyr. Komissiyalar sadəcə qeyd etdilər ki, onlar sülh müqaviləsi üçün danışıqlar formatı deyil. Həmin saziş başqa formatda müzakirə edilir və daha yüksək statusa malik olacaq, qüvvəyə mindikdən sonra əsasnamənin daha yüksək hüquqi əhəmiyyət kəsb edən sənədlə ziddiyyət təşkil etdiyi aşkar edilərsə, ona uyğunlaşdırılmalıdır, çünki bir daha təkrar edək ki, sülh müqaviləsinin statusu daha yüksəkdir. Almatı Bəyannaməsi Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin tənzimlənməsi üçün əsasdır və o, əsas prinsip kimi artıq ən yüksək səviyyədə razılaşdırılıb.
Sual: Sərhədlərin Delimitasiyası Komissiyalarının birgə press-relizində anklavlar/eksklavlar məsələsi də qeyd olunur, bu nə deməkdir?
Cavab: Komissiyalar razılığa gəliblər ki, əsasnamə təsdiq edildikdən sonra onlar Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin qalan hissələrinin demarkasiyası qaydasını (yəni sərhədin növbəti dəfə hansı hissələrinin müəyyənləşəcəyini) razılaşdıracaqlar. Onlar həmçinin anklavlar/eksklavlar məsələsini həll edəcəklər. Bilirsiniz ki, Ermənistan Respublikası bu məsələdən imtina edə bilməz, çünki Başkənd ölkəmizin suveren ərazisinin bir hissəsidir. Biz demarkasiya prosesində Başkənd anklavının mövcudluğunu de-yure əsaslandırmaq niyyətindəyik və Ermənistan hökumətinin belə əsaslandırmaları var, bundan sonra Başkənd ətrafında faktiki demarkasiya prosesi həyata keçiriləcək. Bu protokoldan sonra problemin hansı siyasi həll yolu tapacağı başqa sualdır. Delimitasiya prosesində ilk növbədə eksklav/anklavların mövcudluğu de-yure əsaslandırılmalıdır.
Sual: Əslində demarkasiyadan sonra silahlı qüvvələr dörd kəndin ərazisindən geri çəkiləcək və sərhədçilərə yol verəcək. Bu nə vaxt baş verəcək?
Cavab: Bu, süni gecikmələr olmadan qısa, lakin ağlabatan müddət ərzində baş verəcək.
Sual: Proses nəticəsində Ermənistanda hansısa kənd yoldan məhrum olurmu?
Cavab: Xeyr. Kirants kəndi hissəsində yolun bir neçə yüz metrlik hissəsi dəyişdiriləcək ki, bu da çətin iş deyil və bir neçə aya həyata keçiriləcək. Lakin bu Kirants üçün yeganə yol deyil. Kirants-Açarkut-İcevan yolu təmir olunacaq, bəlkə də yenidən tikiləcək. Yəni Kirantsın da alternativ yolu var və praktiki olaraq heç bir ciddi problem yoxdur.
Sual: Bəs Əskiparanın (Voskepar) yol problemi yoxdur?
Cavab: Xeyr. Bu mərhələdə belə problem yarada biləcək sahələr müəyyən edilmir.
Sual: Bu sərhədlərin liberallaşdırılması prosesi nəticəsində Azərbaycan bir sıra ərazilərdə Kirants və Əskipara kəndlərinə yaxınlaşacaq. Bu kəndlərin təhlükəsizliyi necə təmin olunacaq?
Cavab: Əvvəla qeyd edək ki, Azərbaycan hələ də həmin kəndlərə çox yaxındır və o kəndlər Azərbaycan Ordusunun birbaşa atəşi altındadır. Bəli, bu proses nəticəsində Azərbaycanın sərhəd mühafizə xidməti Kirants və Əskipara kəndlərinə yaxınlaşacaq, lakin onların kəndləri ilə bizim kəndləri demarkasiya olunmuş dövlət sərhədi ayıracaq. Bu, əsas amildir və unutmayaq ki, sərhəd mühafizəsi Ermənistan Respublikasının sərhədçiləri tərəfindən həyata keçiriləcək. Bununla belə, təhlükəsizliyin bir çox təfərrüatı var ki, onlar da yaxın gələcəkdə müzakirə olunacaq və təfərrüatlı olacaq.
Sual: Təsvir edilən prosesə görə, Azərbaycan 4 kənd alır. Ermənistan nə əldə edir?
Cavab: Dəqiqlik naminə qeyd edək ki, Azərbaycan ona məxsus olan iki kənd yarımı alır, çünki Qızıl Hacılı kəndinin bütün ərazisi, Aşağı Əskipara kəndi ərazisinin əhəmiyyətli hissəsi Azərbaycanın nəzarətində idi. Və bu prosesdə Ermənistan Respublikası sərhədin demarkasiyası ilə bağlı təhlükəsizlik risklərinin azalmasına nail olur. Bugünkü tədbirlə, artıq yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, bizim Azərbaycanla ilk dəfə olaraq demarkasiya olunmuş sərhədimiz var ki, bunu əlamətdar hadisə kimi qiymətləndirmək olar. Ermənistan Respublikası da sərhədin demarkasiyası prosesini sivil və qanuni şəkildə təşkil etmək və əhalinin lazımi təhlükəsizliyini, sosial-məişətini və hüquqi təminatlarını təmin etməklə həyata keçirmək üçün fəal platforma və imkan əldə edir.
