Dünya su ehtiyatlarının 70 faizini təşkil edən buzlaqlar sürətlə əriyir.
Bu ərimə su böhranlarına, daşqınlara, enerji çatışmazlığına və mədəni ənənələrin itirilməsinə səbəb olur.
Turkustan.az xəbər verir ki, İsveçrənin cənubundakı Vale ərazisində Blatten kəndi buzlaqların çökməsi nəticəsində böyük ölçüdə dağılıb.
Dağılan buzlaq kəndin böyük bir hissəsini nəhəng buz blokları, palçıq və dağıntılarla örtüb. Bu fəlakətdən sonra Fransanın Monblan dağının o tayında yerləşən Şamoni şəhərinin əhalisi narahat olub.
Xüsusilə, Bossons və Taconnaz buzlaqları ətrafında yaşayan sakinlər oxşar hadisənin onların bölgələrində baş verə biləcəyindən ehtiyat edirlər.
Qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyi səbəbindən buzlaqların sürətlə əriməsi bütün dünyada narahatlıq doğurur. Buzlaqlar və buz təbəqələri dünya şirin su ehtiyatlarının təxminən 70 faizini təşkil edir. Yüksək dağlıq bölgələr "dünyanın su qüllələri" kimi tanınır.
Çünki yay aylarında əriyən buzlar aran rayonlarında şəhər və təsərrüfatları su ilə təmin edir. Elmi araşdırmalara görə, dünya əhalisinin iki milyard insanı gündəlik su ehtiyaclarını buzlaqların əriməsi ilə təmin edir. Amma dünya istiləşdikcə buzlaqlar sürətlə əriyir.
Son iki onillikdə buzlaqlar əvvəlki dövrlərdən iki dəfə çox əriyib. Belə ki, 2000-2023-cü illər arasında itirilən buzun ölçüsü 46 000 Giza Piramidası qədər idi. Bu, ciddi su çatışmazlığı yaşayan bölgələrə və daşqınlarla mübarizə aparan icmalara dərin təsir göstərir.
Perunun qərbindəki kiçik Huaraz şəhəri illik suyun təxminən 20 faizini buzların əriməsindən alır. Lakin And dağlarında buzlaqlar digər bölgələrə nisbətən daha sürətli əriyir və daşqın riskini artırır.
Huaraz sakini sürətlə əriyən buzla dolan dağ gölünün evinə vura biləcəyi ziyana görə Almaniyada yerləşən enerji şirkətini məhkəməyə verib. Buzlaqların əriməsi ilə təkcə Peruda deyil, bütün dünyada nəhəng buz gölləri əmələ gəlir.
Bu göllər dolduqca daşqınlar binaları, körpüləri məhv edir, münbit torpaqları məhv edir.2023-cü ilin oktyabrında Pakistanda buz gölü böyük dağıntılara səbəb olub. Həmin ay Hindistanda əriyən buz gölünün daşması 179 nəfərin ölümünə yol açıb.
Alimlər bildirirlər ki, dünyada ən azı 15 milyon insan buzların qəfil əriməsi nəticəsində yaranan daşqınlar riski altındadır. Bu insanların əksəriyyəti Hindistan və Pakistanda yaşayır.
1990-cı ildən bəri dağlarda buzlu göl suyunun həcmi təxminən 50 faiz artıb.İsveçrə Alplarında əriyən Birch buzlaqı Blattern kəndi üzərindəki qayaların son həftələrdə tədricən müvazinətini itirməsinə səbəb olub. Kənd sakinlərinin əksəriyyəti təxliyə edilib.
Buzlaqlar kiçildikcə "pik su" adlanan kritik nöqtəyə çatırlar. Bu hədddən sonra ərimiş suyun miqdarı azalır və bu, aşağı rayonlarda su axınına ciddi təsir göstərir.
Su təchizatının azalması ənənəvi olaraq qarğıdalı və buğda becərən fermerləri məhsullarını və su istifadəsini dəyişməyə məcbur edir.
Cənubi Amerikada bəzi fermerlər quraqlığa davamlı acı kartof sortlarına keçməyə başlayıblar.
Dəyişən su ehtiyatları da hidroelektrik istehsalına mənfi təsir göstərir. Çilidə elektrik enerjisinin 27 faizi su elektrik stansiyalarından alınır. 2021-ci ildə Alto Maipo zavodu su axınının azalması səbəbindən bağlanıb.
Bu, təkcə yüksək dağlıq buzlaqlar deyil, həm də okean buzlaqlarıdır. Qərbi Antarktidada yerləşən və ABŞ-nin Florida ştatı boyda olan Thwaites buzlaqı “çox qeyri-sabit” olaraq xarakterizə edilir.
Onun əriməsi dəniz səviyyəsinin qəfil yüksəlməsinə səbəb ola bilər və eyni səbəbdən ona “qiyamət buzlaqı” da deyirdilər.Son 25 ildə buzlaqların əriməsi qlobal dəniz səviyyəsini təxminən iki santimetr qaldırıb. Artım Sakit okeanda Fici və Vanuatu kimi alçaq ada dövlətlərini su basması riski daşıyır.
Bundan əlavə, Cakarta, Mumbay, Laqos və Manila kimi meqapolislərdə yaşayan 1 milyarddan çox insan sahildən 10 kilometrlik zonada yaşayır.
Bu şəhərlərdə qoruyucu maneələr müvəqqəti həll yolu olsa da, dəniz səviyyəsinin davamlı yüksəlməsi insanlar üçün böyük təhlükə yaradır.
Qlobal istiləşmənin təsirləri getdikcə aydınlaşdıqca, yerli əhali ortaya çıxan təhlükələrə uyğunlaşır. Pakistanın Həsənabad kəndində Şisper buzlaqının hərəkətini izləmək üçün erkən xəbərdarlıq sistemi qurulub.
Zəruri hallarda kənddə səsgücləndiricilər vasitəsilə xəbərdarlıq edilir. Ladax rayonunda yay aylarında su qıtlığını azaltmaq üçün süni buzlaqların yaradılması istiqamətində işlər aparılır.
Bununla belə, alimlər bu cür tədbirlərin təsirinin məhdud olduğunu və buzlaqların əriməsi ilə mübarizənin ən təsirli yolunun qlobal temperaturun artımını ləngitmək olduğunu vurğulayırlar. /Cebheinfo.az/
