Rusiya və Ukraynanın Qara dənizdəki gəmilərin təhlükəsizliyi üçün Türkiyə ilə iki ay danışıqlar apardığı və razılığa gəlindiyi, lakin Kiyevin bu müqaviləni imzalamadan son anda masadan ayrıldığı ortaya çıxıb.
Turkustan.az xəbər verir ki, İngiltərənin Reuters agentliyinin eksklüziv xəbərinə görə , agentliyə danışan və məsələdən xəbəri olan 4 mənbə razılaşmanın mətninin hazırlandığını və bu inkişafın martın 30-da prezident Ərdoğan tərəfindən açıqlanacağını, lakin onlar da bildiriblər. Ukrayna sazişdən çıxanda bu plan iflasa uğrayıb.
Hadisələrin bu versiyasını daha üç nəfər təsdiqləyib. Rusiya, Ukrayna və Türkiyə şərh verməkdən imtina edib. Ukraynanın niyə geri çəkildiyi ilə bağlı heç bir izahat verilməsə də, Reuters-ə danışan mənbələr Kiyevin qərarına nəyin səbəb olduğunu bilmədiklərini bildiriblər.
Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski fevral ayında bildirib ki, ABŞ-ın yeni hərbi yardımı olmasa, Ukrayna Rumıniya və Bolqarıstan yaxınlığında Qərbi Qara dəniz sahillərini əhatə edən Qara dəniz gəmi dəhlizini müdafiə edə bilməyəcək.
Reuters-in bir nüsxəsini gördüyü razılaşmanın mətnində Türkiyənin "Vasitəçilik səylərinin bir hissəsi olaraq" Ukrayna və Rusiya ilə "Qara dənizdə ticarət gəmilərinin sərbəst və təhlükəsiz naviqasiyasını təmin etmək üçün" razılığa gəldiyi ifadə edildi. Montrö Boğazları Konvensiyasına uyğun olaraq. Həm Moskva, həm də Kiyev Qara dənizdəki kommersiya gəmilərinə təhlükəsizlik təminatları təklif edərək, onlara hücum etməyəcəklərini, onları ələ keçirməyəcəyini, onların boş olduğu və ya qeyri-hərbi yük elan etdikləri müddətdə onlara hücum etməyəcəklərini vəd ediblər.
Müqavilə layihəsində “Bu təminatlar döyüş gəmilərinə, hərbi yük daşıyan mülki gəmilərə (beynəlxalq missiyalar çərçivəsində Tərəflərin razılaşdırdığı dəniz nəqliyyatı istisna olmaqla) şamil edilmir”. Orada deyilirdi ki, "Türkiyə Respublikası BMT Baş katibinə razılaşmanın Türkiyə Respublikasının vasitəçiliyi ilə əldə edildiyini və həyata keçirildiyini bildirir. Saziş elan edildikdən sonra qüvvəyə minəcək".
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) sözçüsü Stephane Dujarric, Reuters-in hesabatı ilə bağlı şərhini soruşduqda, xəbəri təsdiqlədi və "Biz hələ də Qara dənizdə naviqasiya azadlığının hökm sürəcəyinə ümid edirik" dedi.
Türkiyə və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 2022-ci ilin iyulunda imzalanan və Qara dənizdən təxminən 33 milyon metrik ton Ukrayna taxılının təhlükəsiz ixracına imkan verən Qara Dəniz Taxıl Təşəbbüsünə vasitəçilik etmişdilər. Rusiya 2023-cü ilin iyulunda öz ərzaq və gübrə ixracının ciddi maneələrlə üzləşdiyindən şikayət edərək müqavilədən çıxdı.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
