Növbəti “3+3” formatlı görüşün Bakıda və ya İrəvanda keçirilməsi planlaşdırılır. Bu barədə Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Vaan Kostanyan məlumat verib. O, IRNA agentliyinə müsahibəsində bildirib ki, bu dialoq formatı, xüsusilə nəqliyyat və infrastruktur kommunikasiyaları sahəsində regional layihələrin müzakirəsi üçün əlverişli platforma ola bilər.
Ermənistanın 3+3 formasına belə isti yanaşması ilk növbədə avqustun 8-də Vaşinqtonda keçirilən sammitin nəticəsidir. Artıq rəsmi İrəvan reallıqları qəbul etmək məcburiyyətindədir. Bu reallıqlardan biri də iqtisadi inkişafın mehriban qonşuluqdan keçməsidir.
Ermənistan başa düşür ki...
Nəzərə alaq ki, son 35 ildə Ermənistan təkcə Azərbaycana yox, həm də Türkiyəyə qarşı düşmənçilik siyasəti aparıb. Eyni zamanda ölkənin iqtisadi inkişafını Rusiya və yaxud Avropa ilə əməkdaşlıqda görüb. Halbuki Ermənistanın nə Rusiya, nə də Avropa İttifaqı ölkələri ilə quru sərhəddi var. İqtisadi əlaqələrin şaxələndirilməsində və dərinləşməsində təbii ki, quru sərhədləri vacib amildir.
Nəhayət uzun fasilədən sonra Ermənistan anlayıb ki, ölkənin inkişafı dinc qonşuluqdan və qarşılıqlı etimaddan keçir.
Nəzərə alaq ki, Azərbaycan heç zaman Ermənistana qarşı düşmənçilik siyasəti aparmayıb. Məhz bunun sübutudur ki, 44 günlük müharibədən cəmi bir ay sonra Azərbaycan regional əməkdaşlığın bərpası üçün 3+3 formatını irəli sürdü. Təbii ki, bu formatı ilk dəstəkləyən Türkiyə oldu. Lakin regionun digər ölkələri - Rusiya, İran, Ermənistan və Gürcüstan bu formatla bağlı hər hansı bir müsbət fikir bildirmədi.
Əksinə bəzi ölkələr, o cümlədən İran Azərbaycanın humanizm prinsiplərinə söykənən təklifinə qarşı çıxdı. Ermənistanı da bu təklifdən uzaq durmağa çağırdı. Əvəzində rəsmi Tehran 3+3 formatına alternativ sərsəm ideyalar irəli sürdü.
Həmin ideyalardan biri də Asiya ilə Avropanı birləşdirən yeni dəhliz idi. Bu dəhliz Hindistandan başlayaraq İran ərazisindən keçməklə Ermənistanla Avropanı birləşdirəcəkdi. O zaman İranın bu təklifi Paşinyan üçün də xeyli cəlbedici göründü. Hətta Paşinyan bu ideyaya bir ad da qoydu - “Dünyanın kəsişmə nöqtəsi”.
Zaman keçdikcə bu ideyanın əsassız olduğu təsdiqləndi.
Tədricən bu ideya unuduldu. Bir müddət sonra isə İran Azərbaycanın moderator olduğu Araz dəhlizinin inşasına qoşuldu. Artıq bu dəhliz üzrə son tamamlanma işləri görülür. Hesablamalara görə dəhliz yaxın 5-6 ayda istismara veriləcək.
İranın ikili siyasəti təbii ki, rəsmi İrəvana da öz seçimini etmək məcburiyyəti yaratdı. Artıq son bir ildə Ermənistan Zəngəzur dəhlizindən (Tramp yolu) daha çox danışır. Bu ilin avqust ayının 8-də Ağ Evdə baş tutan üç ölkə liderinin görüşündə isə Zəngəzur dəhlizi (Tramp yolu) ilə bağlı son qərar verildi.
Paşinyandan Rusiya və İrana çağırış
Maraqlıdır ki, rəsmi İrəvan gec də olsa, etiraf edir ki, Zəngəzur dəhlizi (Tramp yolu) regional inkişaf üçün əsas faktordur. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Amerikanın “Fox News”a müsahibəsində bildirib ki, Azərbaycanla sülh və ABŞ-ın idarə edəcəyi dəhliz bütün tərəflər - o cümlədən Rusiya və İran üçün də qələbədir.
Onun sözlərinə görə, ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə əldə olunmuş Azərbaycanla sülh sazişi və tranzit dəhlizi barədə Rusiya və İrandan etiraz gözləmir:
“Əgər bu sazişin iqtisadi tərəfi haqqında danışsaq, çox mühüm və hiss olunan, demək olar ki, presedentsiz faydaları təkcə Ermənistan, Azərbaycan, ABŞ və Türkiyə deyil, həm də Rusiya ilə İran əldə edəcək. Çünki hazırda Cənubi Qafqazdan keçərək İranı Rusiya ilə birləşdirən dəmir yolu mövcud deyil”.
Erməni baş nazirin bu fikirləri 3+3 formatı ilə bağlı Ermənistanın rəsmi münasibətidir. Çünki bu format Azərbaycan və Türkiyə ilə yanaşı, Ermənistanın, Gürcüstanın, Rusiyanın və İranın da maraqlarına xidmət edir. Ona görə də Paşinyanın komandası təkcə Zəngəzur dəhlizinin (Tramp yolu) açılması ilə kifayətlənmək istəmir. Həm də digər ölkələrlə yanaşı Azərbaycanla iqtisadi əlaqələr yaratmaq istəyir. Bu da 3+3 formatının prinsiplərinə tam uyğundur.
Həssas məqam
Sonda Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Vaan Kostanyanın müsahibəsində bir incə məqamın üzərində dayanmaq istəyirik. Həmin nüans ondan ibarətdir ki, Ermənistan XİN rəsmisi 3+3 formatının vacibliyini İranın IRNA agentliyinə müsahibəsində deyib. Bu da o deməkdir ki, Ermənistan təkcə özü bu formatı dəstəkləmir, həm də İranı bu layihəyə dəstək olmağa çağırır.
Bütün bunlarsa son nəticədə Azərbaycan diplomatiyasının qələbəsi, təntənəsidir. Azərbaycanın qətiyyəti hesabına region ölkələri və o cümlədən Ermənistan digər layihələri yox, məhz ölkəmizin moderator olduğu layihəyə qoşulmağı vacib və zəruri sayır. Bu da Azərbaycanın regional güc və ədalətin carçısı olmasını bir daha təsdiq edir.
