Ortaq türk əlifbası ilə bağlı işlər davam edərkən, latın hərflərindən istifadə etməyə başlayan Qazaxıstanda türkcəyə keçid sürətləndi. Rus dili əlifbadan sonra yeni əskinaslarda tamamilə tərk edildi. “Şərqi Asiya” adlı forumda “Orta Asiya türklərinin slavyanlarla məcburi ortaqlığı sona çatır” şərhi verilib.
Turkustan.az xəbər verir ki, Qazaxıstan prezidenti Kasım Comert Tokayev ötən həftə ölkəsinə rəsmi səfər edən Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə keçirdiyi birgə mətbuat konfransında gözlənildiyi kimi rus dili əvəzinə qazax türkcəsində danışıb. Tokayevin bu gözlənilməz açıqlaması həm Putini, həm də Rusiya nümayəndə heyətini təəccübləndirib. Tokayevin qazax türkcəsindəki çıxışı keçmiş Sovet İttifaqı ölkələri arasında təkcə rus dilində olmayan ilk görüş kimi tarixə düşdü. Rusiya mediasındakı siyasi şərhçilər Tokayevin rusca danışsa da, qazax türkcəsindəki çıxışını ölkəsinin yeni dövrü ilə bağlı Putinə və Kremlə işarə kimi şərh ediblər.
Prezident Tokayevin Putinə qarşı qazax türkcəsindən istifadə etməsindən sonra ölkənin pul vahidi ilə bağlı daha bir inkişaf baş verib. Qazaxıstanın yeni əskinaslarından rusca ifadələr çıxarılıb. Bu həftə Qazaxıstan Mərkəzi Bankı özünün yeni dizayn valyutası olan “Qazax Tengesi”ni ictimaiyyətlə bölüşüb. Gələn aydan etibarən yeni əskinaslar mərhələli şəkildə dövriyyəyə buraxılacaq.
Qazaxıstanın yeni əskinaslarının üz tərəfində ənənəvi “Həyat Ağacı”nı təmsil edən uçan quş olan budaq təsvir olunub. Qazaxıstan mətbuatının yazdığına görə, ölkənin mifoloji və tarixi elementlərinin bol istifadə olunduğu əskinaslarda “müasir həyat tərzini təbiətdən və tarixdən ayırmaq olmaz” vurğulanır. Əskinaslarda qazaxların qədim qəbirlərindən tapılmış tarixi əsərlər və müxtəlif heyvan fiqurları əks olunub.
Türk Dövlətləri Təşkilatının ortaq türk əlifbası araşdırmaları davam edərkən, Qazaxıstan da bu il latın əlifbasına keçib. 2017-ci ildə Nursultan Nazarbayevin qəbul etdiyi qərarla Qazaxıstanda başladılan işdən sonra bu ilin əvvəlindən tədricən yeni əlifbadan istifadə olunmağa başlayıb. Yeni əlifbaya keçid 2029-cu ilə qədər başa çatacaq.
Ölkədə Əhməd Baytursunov adına Dilçilik İnstitutunun hazırladığı əlifba “bir səs-bir hərf” üsulu ilə hazırlanıb. Latın hərflərinə uyğunlaşdırılmış yeni qazax əlifbasında 31 əsas hərf var ki, onlardan 9-u saitdir. 31 hərfdən ibarət əlifbada türkcə latın əlifbasından fərqli olaraq qazax türkcəsinin səslərinə uyğun olaraq nöqtəli A və nöqtəli N olmaqla iki hərf var.
Eltac/Turkustan.az
