Qəhvə bütün dünyada milyonlarla insanın gündəlik rutininin bir hissəsidir. Fərqli coğrafiyalarda bu qədər insan üçün vazkeçilməz hala gələn yeməklər azdır.
1500 ildən çox istehlak edildiyi düşünülən qəhvə , bəzilərinə görə, 17-ci və 18-ci əsrlərdə Maarifçiliyin mühüm tətikçilərindən biridir. O, həm də müasir dünya mütəfəkkirlərinin və onların təməlqoyma ideyalarının dolayı tərəfdarıdır.
Qəhvənin bədənimizə təsirinin əsas memarı olan kofein dünyada ən çox istehlak edilən psixoaktiv maddə hesab olunur.
BƏDƏNİMİZƏ NECƏ TƏSİR EDİR?
Qəhvə içdikdən sonra kofein həzm sistemimizdə işlənir və mədə divarı və nazik bağırsaq vasitəsilə birbaşa qana qarışır. Lakin onun təsiri sinir sisteminə çatdıqda hiss olunur.
Kofein kimyəvi cəhətdən bədənin təbii olaraq istehsal etdiyi adenozin adlı maddəyə bənzəyir. Adenozin simpatik sinir sistemini yavaşlatan, ürək dərəcəsini azaldan, yuxu və rahatlıq hissini artıran bir nörotransmitterdir.
Kofein adenozinə bağlanır və onu bloklayır, bədəndə əks təsirin yaranmasına səbəb olur. Başqa sözlə, oyanıqlığın artmasına və diqqət səviyyəsinin artmasına səbəb olur.
Qan təzyiqi yüksəlir, beyin fəaliyyəti sürətlənir, ayıqlıq vəziyyəti yaranır. Bu, daha uzun müddət konsentrasiyanı artıra bilər. Kofein də insanın əhval-ruhiyyəsini yaxşılaşdıra, yorğunluğu azalda və fiziki performansını artıra bilər. Bu xüsusiyyətləri ilə kofein tez-tez idmançılar tərəfindən məşqdən əvvəl istehlak edilir.
Bu təsirlər 15 dəqiqə ilə 2 saat arasında davam edə bilər. Kofein istehlakdan 5-10 saat sonra bədəndən təmizlənir, lakin təsiri daha uzun müddət davam edir. Sağlam yetkinlər üçün gündəlik kofein istehlakının yuxarı həddi 400 milliqramdır. Bu təxminən 4-5 fincan qəhvəyə uyğundur. Ancaq unutmaq olmaz ki, bioloji təsirlər insandan insana çox fərqli şəkildə yaşana bilər və qəhvənin növü kimi faktorlar da əhəmiyyətlidir.
Tövsiyə olunan miqdar aşıldığında yuxu pozğunluğu, narahatlıq, taxikardiya, mədə narahatlığı və baş ağrısı kimi problemlər yarana bilər. ABŞ Qida və Dərman İdarəsi də xəbərdarlıq edir ki, çoxlu kofein istehlakı zəhərli təsirlərə səbəb ola bilər. Qısa müddətdə 1200 milliqram, yəni təxminən 12 stəkan qəhvə istehlak edilərsə, tutma kimi ciddi sağlamlıq problemləri yarana bilər.
Qəhvənin düzgün istehlak edildiyi zaman faydalı ola biləcəyi vurğulanır. Harvard Universitetindən Dr Mattias Henn şərh edir: "Gündə 2-5 fincan qəhvə istehlakının ciddi sağlamlıq problemlərini azaltmaqla, diabet, ürək-damar xəstəlikləri və hətta bəzi xərçəng növləri riskini azaltmaqla əlaqəli olduğu qiymətləndirilir."
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
