Yay dövrünün əvvəlində Böyük Menderes və Tunca çaylarında qurutma sahilləri meydana gəldi. Qlobal iqlim dəyişikliyi səbəbiylə temperaturun quraqlığa və su qıtlığına səbəb olacağı qaçılmaz olsa da, son vaxtlar insanların yaratdığı istiləşmə 1,19 dərəcə olaraq qeydə alınıb.
Turkustan.az xəbər verir ki, iyun ayında temperaturun artması artıq quraqlıqla bağlı narahatlıqlar yaradıb. Yanvar ayından bəri temperatur rekordlarının bir-birinin ardınca qırıldığı Türkiyədə yazın əvvəlində Böyük Menderes çayının yatağında əmələ gələn qurudulmuş yığınlar əmələ gəlib. Sökənin Sarıkemer bölgəsində quraqlığın izləri aydın görünsə də, Ədirnədəki Tunca çayından da narahatedici görüntülər əks olunur. Tunca çayının debisi əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4 dəfə azalsa da, avqust ayında su qıtlığının ola biləcəyi gündəmə gətirilib.
Mütəxəssislər yay dövründə Türkiyədə temperatur rekordlarının qırılacağını deyərkən, DSİ-nin keçmiş müdiri Dursun Yıldız, "2023-cü ildə dünya üzrə orta temperatur dəyərləri sənayedən əvvəlki dövrlə müqayisədə 1,5 dərəcə həddi keçib. Bu mənzərə davam edərsə, xüsusilə də yağışlı əkinçiliklə məşğul olacağıq çıxdı dedi.
Ekologiya və Şəhərsalma Nazirliyinin keçmiş müşaviri Prof. Dr. Mustafa Öztürk isə yay dövründən narahat olduğunu vurğulayaraq, "Cənub-Şərqi Anadolu və Aralıq dənizi bölgəsində, xüsusilə Konya hövzəsində ciddi quraqlıqdan təsirlənəcək yerlər olacaq. Çünki buxarlanma sürəti artacaq. Havaların istiləşməsi ilə birlikdə Aralıq dənizi, Konya və Cənub-Şərqi Anadolu Bölgəsində su qıtlığı yaşana bilər."
Digər tərəfdən, son iqlim araşdırmaları planetin üzləşdiyi risklərə işıq salıb. Lids Universiteti tərəfindən aparılan "Qlobal İqlim Dəyişikliyi Göstəriciləri" araşdırması qeydlər aparılmağa başlayandan bəri hər 10 ildən bir insan səbəb olduğu qlobal istiləşmənin 0,26 dərəcə artdığını ortaya qoydu. Hesabatın digər diqqət çəkən məqamları belədir: "2013-2022-ci illər arasında 53 giqaton karbon qazı ilə rekord yüksək illik orta istixana qazı emissiyası baş verdi. 2023-cü ildə qlobal səth temperaturu 1850-1900-cü illərin orta göstəricisindən 1,43 dərəcə yuxarı qalxdı. Bunun 1,31 dərəcəsi isə insanın yaratdığı istiləşmə hesabına baş verib". "Son on ildə insanların yaratdığı istiləşmə 1,19 dərəcə artıb".
Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı və Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin hazırladığı hesabatda ilin 11 ayı ərzində Avropada temperaturun orta səviyyədən yüksək olduğu qeyd edilib və bu məlumatlara yer verilib: “Həddindən artıq şaxtalı günlərin sayı rekord həddə çatıb. 2023-cü ildə istilik stressi. İyun ayında, İrlandiya "Böyük Britaniyanın qərbində və Böyük Britaniyanın ətrafındakı Atlantik okeanı dəniz səthinin temperaturu yüksəlməklə "ekstremal" və bəzi ərazilərdə ifrat" kimi təsnif edilən dəniz isti dalğasından təsirləndi.
"2023-cü ildə Avropa çay şəbəkəsinin üçdə birində çay axını "yüksək" daşqın həddini, 16 faizi isə "şiddətli" daşqın həddini keçib. Alp dağlarında qışda qarın orta səviyyədən aşağı yığılması və istilər nəticəsində kəskin hava şəraiti müşahidə olunur. 2023-cü ildə yayda dalğaların olacağı gözlənilir. "Ərimə səbəbindən qeyri-adi buzlaq buz itkisi oldu. 2022-2023-cü illər arasında Alp dağlarında buzlaqlar qalan həcminin təxminən 10 faizini itirdi."
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
