Əgər hər gecə xoruldayırsanız və gün ərzində yuxulu və yorğun hiss edirsinizsə, bunun səbəbi "yuxu apnesi" ola bilər. Ümumiyyətlə kişilərdə görülən bu vəziyyətin göründüyü qədər məsum olmadığını ifadə edən Qulaq Burun Boğaz və Baş Boyun Cərrahiyyəsi Mütəxəssisi Dr. Orhan Altıntaş, "Çünki yuxu zamanı tənəffüs tutulmasına səbəb ola bilər ki, bu da həyatı üçün təhlükə yarada bilər" deyə xəbərdarlıq edib.
Yuxu apnesi yuxu zamanı tənəffüs yollarında tıxanma nəticəsində nəfəsin ən az 10 saniyə dayanması və bu vəziyyətin gecə boyu təkrarlanması olaraq təyin olunan bir xəstəlikdir. Apnenin qanda oksigen səviyyəsinin azalmasına və ürək üçün yüksək risklərə səbəb ola biləcəyinə işarə edən Qulaq Burun Boğaz və Baş Boyun Cərrahiyyəsi Mütəxəssisi Dr. Orhan Altıntaş xəstəliklə bağlı bilinməsi lazım olanları belə izah edib:
Yuxu apnesində oyanma zamanı dincəlmə və yorğunluq hissi baş verir, nəticədə baş ağrısı, əsəbilik, şəxsiyyət dəyişikliyi, əhval-ruhiyyə, tez yorulma, cinsi istəksizlik baş verir. Gün yorğun və məhsuldar keçir. Aşırı yuxuya meyl xəstəliyin şiddəti ilə birbaşa mütənasib olaraq artır. Qəzalar maşın sürərkən və ya iş yerində yuxuya getmək səbəbindən baş verə bilər. Yuxu zamanı qanda oksigen səviyyəsinin azalması və həddindən artıq tənəffüs səyləri uzun müddət davam etdiyi üçün başda beyin, ürək və həyat üçün vacib olan qan dövranı başda olmaqla bütün orqanlarda pozğunluqların artmasına, ürək ritminin pozulmasına, yüksək təzyiqə, və ürəyin böyüməsi illər ərzində qalıcı ola bilər.
Yuxu apnesini təyin etmək üçün bir nəfər üçün xüsusi yataq otağında yuxu testi aparılır. Polisomnoqrafiya adlanan bütün gecə yuxu testi yuxu keyfiyyətinə təsir edəcək heç bir maddə istifadə edilmədən mümkün qədər təbii yuxuda aparılmalıdır. Yuxu zamanı bədənimizlə bağlı bir çox funksiyaları müəyyən etmək; EEG qeydləri ilə yuxunun REM və qeyri-REM fazaları və bu fazalardakı bütün tənəffüs, qan təzyiqi, nəbz, qanda oksigen səviyyələri, ürək və əzələ hərəkətləri, narahat ayaq hərəkətləri ətraflı qeyd olunur.
Hal-hazırda diaqnozu dəstəkləmək, apne və xoruldama yerini təyin etmək üçün yuxu endoskopiyası da aparılır. Mütəxəssislər tərəfindən 15-20 dəqiqə ərzində həyata keçirilən prosedur xəstəyə yüngülcə anesteziya edilərək yuxuya buraxılmaqla həyata keçirilir. Bükülə bilən elastik endoskopik kamera ilə burundan daxil edilir. Horlama və apneyə səbəb olan və burun, uvula, yumşaq damaq, dil dibi və qırtlaqda tıkanıklığa səbəb olan bölgələr ətraflı şəkildə vizuallaşdırılaraq təyin edilir.
Yuxu zamanı tənəffüsün hər hansı səbəbdən 8-10 saniyədən çox dayanmasına “yuxu apnesi” deyilir. Apne bütün gecə boyu tutmalar şəklində davam edərsə və orta hesabla saatda 5-7 dəfədən çox təkrarlanırsa, bu xəstəlik sayılır. Ölkəmizdə 2 milyondan çox yuxu apnesi xəstəsinin olduğu təxmin edilir. Apne səbəbiylə qanda oksigenin miqdarı azalır. Bu vəziyyət beyin tərəfindən fərq edildikdən sonra güclü tənəffüs səyi ilə hava yolu açılır. Əks halda həyati təhlükə yaranır.
Yuxu apnesi olan insanlar tez-tez yuxularının pozulduğunu bilmirlər. Yuxu zamanı tənəffüs problemləri yarandığı üçün xəstənin özü də vəziyyətdən xəbərsizdir. Ən bariz simptom xoruldama arasında tənəffüsdə fasilələrdir. Bu vəziyyət tez-tez həyat yoldaşları tərəfindən fərq edilir. Çox inkişaf etmiş hallarda xəstə boğulma hissi ilə oyana bilər. Xəstəlik tez-tez rast gəlinsə də, həkimə müraciət nadir hallarda olur və diaqnoz gecikir. Xəstənin yaxın ətrafı uzun müddətdir davam edən bu vəziyyətə alışır və bunu az qala normal və xəstənin şəxsi xüsusiyyəti kimi qəbul edir. Xəstələr vəziyyətlərini ağır həyat şəraiti, həddindən artıq stress, yorucu bir gün kimi səbəblərlə izah etməyə çalışırlar. Bəzən zəif və istəksiz görünüşünə görə səhvən depressiya diaqnozu qoyulub müalicə oluna bilər.
Xəstəlik tam müəyyən edildikdən sonra müalicə üsuluna qərar verilir. CPAP-BPAP maskaları və cihazları: Bunlar ağır obstruktiv yuxu apnesi olan xəstələrdə gecə hava yolunun davamlı olaraq açıq qalmasını təmin etmək üçün istifadə edilən cihazlardır. Dili irəli və alt çənəni irəli çəkən və burundakı hava kanallarını genişləndirən çoxlu sayda cihazlardan da istifadə olunur. Bundan əlavə lazer, radiotezlik, klassik cərrahiyyə və ya robot cərrahiyyə üsulları da tətbiq oluna bilər. Bu çərçivədə burun əməliyyatları, boğaz əməliyyatları, damaq əməliyyatları, lingual sinir əməliyyatları, dil kökü əməliyyatları, alt və üst çənə əməliyyatları kimi geniş çeşiddə əməliyyatlar həyata keçirilir.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
